Η ιστορική Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη που αποφασίστηκε στις αρχές του μήνα να ξαναγίνει τζαμί, θα πρέπει να παραμείνει διαπολιτισμικός χώρος “αντανακλώντας την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα της Τουρκίας και της ιστορίας της” δήλωσαν δύο ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες την Παρασκευή [31/7/2020].
Οι εμπειρογνώμονες που ορίστηκαν από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προτρέπουν τις τουρκικές αρχές να διατηρήσουν την “ξεχωριστή καθολική αξία” της Βασιλικής των 1.500 ετών στην οποία έχει αποδοθεί το καθεστώς της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Αποφυγή του διχασμού
“Θα ήταν ιστορικό λάθος σε αυτή τη δύσκολη παγκοσμίως στιγμή να λάβουμε δράσεις που διχάζουν τις θρησκευτικές και πολιτισμικές ομάδες στηνΤουρκία και εκτός αυτής, αντί να τις ενώνουμε”, είπε η Karima Bennoune, ειδική εισηγήτρια πολιτιστικών δικαιωμάτων και ο Ahmed Shaheed, ειδικός εισηγητής για την ελευθερία θρησκείας ή πίστης. Όπως είπε κάποιος, “ο τρούλος της Αγίας Σοφίας είναι τόσο μεγάλος που θα πρέπει να τουες χωράει όλους”.
Αρχικά,η Αγία Σοφία είχε κατασκευαστεί ως ένα από τα ωραιότερα παραδείγματα βυζαντινής χριστιανικής αρχιτεκτονικής στον κόσμο και έγινε τζαμί για πρώτη φορά επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1453. Ακολουθώντας την εκκοσμίκευση της Τουρκίας τον 20ο αιώνα, έγινε μουσείο το 1934.
Το μνημείο έχει χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους όλων των πίστεων, συμπεριλαμβανομένων των Χριστιανών και των Μουσουλμάνων αλλά και από μη θρησκευόμενους και αποτελεί φημισμένο παράδειγμα διαλόγου μεταξύ των εκκλησιών και των πολιτισμών.
Οι εμπειρογνώμονες εξέφρασαν ανησυχία ότι η απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης στις 10 Ιουλίου για αλλαγή του καθεστώτος του κτιρίου, και η εσπευσμένη εφαρμογή της απόφασης, ενδέχεται να παραβιάσει τους κανόνες που απορρέουν από τη Συνθήκη Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ του 1972.
“Παγκόσμια σημασία”
“Μοιραζόμαστε τις ανησυχίες της ΟΥΝΕΣΚΟ ότι η αλλαγή του καθεστώτος ενός μνημείου εξαιρετικής καθολικής αξίας απαιτεί ποηγούμενη προειδοποίηση και διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους για να διασφαλίσει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων αντιμετωπίζονται με σεβασμό”, είπαν. “Η Αγία Σοφία είναι το μνημείο με τις περισσότερες επισκέψεις στην Τουρκία και είναι παγκόσμιας σημασίας”.
Οι εμπειρογνώμονες τόνισαν επίσης τη σπουδαιότητα κατάλληλων ρυθμίσεων για την φροντίδα του μνημείου με αφορμή αντικρουόμενων εκθέσεων σχετικά με τις ρυθμίσεις που θα εφαρμοστούν. “Προτρέπουμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να ξεκαθαρίσει τις ρυθμίσεις και να διασφαλίσει ότι οι εμπειρογνώμονες πολιτιστικής κληρονομιάς θα συνεχίσουν να είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση του μηνμείου. Τα διεθνή και τεχνικά πρότυπα πρέπει να τηρούνται πλήρως”, προσέθεσαν οι εμπειρογνώμονες.
Κατά τη διάρκεια του ντιμπέιτ χρησιμοποιήθηκε γλώσσα με αναφορά στην κατάκτηση, η οποία αυξάνει τις ανησυχίες των εμπειρογνωμόνων όπως επίσης και η προβολή ενός ξίφους που χρησιμοποιήθηκε από τον επικεφαλή θρησκευτικών υποθέσεων κατά τη διάρκεια μιας προσευχής που εγκαινίασε την αλλαγή καθεστώτος του μνημείου την προηγούμενη Παρασκευή. Στηην προσευχή αυτή ήταν παρών και ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ανάδυση κινδύνου ηγεμονικής θέασης της ιστορίας
“Ενόψει αυτών των διαπραγματεύσεων, οι εμπειρογνώμονες φοβούνται ότι η αλλαγή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας σε ένα μονόπλευρο μνημείο ενδέχεται να αντανακλά μια ηγεμονική θέαση της ιστορίας προβάλλοντας μία συγκεκριμένη πολιτιστική αφήγηση αντί για μια συνάντηση πολιτισμών και θα μπορούσε να αποτρέψει την ισότιμη πρόσβαση στο μνημείο για όλους τους ανθρώπους από όλες τις θρησκείες”.
“Είμαστε έντονα ανήσυχοι για το δικαίωμα όλων στην πρόσβαση και ευχαρίστηση που αντλείται από την επίσκεψη σε αυτό το πολιτιστικό μνημείο, για την συνύπαρξη των πίστεων και των κοσμικών χώρων, και για την ισότητα και ασφάλεια των θρησκευτικών μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των Χριστιανών” δήλωσαν οι εμπειρογνώμονες.
Επιπλέον, έκαναν έκκληση για συνολική ανεκτικότητα με την ελπίδα ότι οι αντιρρήσεις για την μετατροπή του μνημείου σε τζαμί προερχόμενες από άλλα μέρη του κόσμου, θα αντανακλούν καθολικές αξίες και αποφυγή διακρίσεων αντί να προσφέρουν μια μονόπλευρη άποψη που καλλιεργεί το μίσος κατά των Μουσουλμάνων. “Είναι βασικό να αποφεύγεται η εργαλειοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και να ερχόμαστε σε επαφή με την ποικιλομορφία με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπουμε στα πολιτιστικά δικαιώματα όλων να ανθίσουν”.
Συμμετοχή σε διάλογο
“Προτρέπουμε την τουρκική κυβέρνηση να ανοίξει διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους. Αυτό είναι απαραίτητο για να διασφαλιστεί ότι η Αγία Σοφία θα συνεχίσει να είναι χώρος πολιτιστικών δικαιωμάτων αντανακλώντας την ποικιλομορφία της χριστιανικής, μουσουλμανικής και κοσμικής κληρονομιάς και να συνεχίσει να είναι σύμβολο που ενώνει όλους τους ανθρώπους της Τουρκίας”, είπαν οι εμπειρογνώμονες.
*Οι ειδικοί εισηγητές δεν ανήκουν στο προσωπικό του ΟΗΕ και δεν λαμβάνουν μισθό για το έργο τους.Είναι ανεξάρτητοι από κάθε κυβέρνηση ή οργανισμό και υπηρετούν το σύστημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ με τις ατομικές τους δυνατότητες.