Η Δημοκρατία είναι μια από τις οικουμενικές αξίες και αρχές των Ηνωμένων Εθνών. Βασίζεται στην ελεύθερη έκφραση της βούλησης των ανθρώπων και είναι στενά συνδεδεμένη με το κράτος δικαίου και την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών.
Η Δημοκρατία στο Διεθνές Δίκαιο
Παρόλο που ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών δεν αναφέρει τη λέξη «Δημοκρατία», αρχίζει με τις λέξεις «Εμείς, οι λαοί». Αυτές αντανακλούν τη θεμελιώδη αρχή της Δημοκρατίας, σύμφωνα με την οποία η βούληση των ανθρώπων αποτελεί την πηγή της νομιμότητας των κυρίαρχων κρατών και συνεπώς των Ηνωμένων Εθνών στο σύνολό τους.
Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση το 1948, παρουσιάζει ξεκάθαρα την έννοια της Δημοκρατίας, διακηρύσσοντας πως «η λαϊκή βούληση είναι το θεμέλιο της κυβερνητικής εξουσίας». Η Διακήρυξη αναφέρει τα θεμελιώδη δικαιώματα που είναι απαραίτητα για την ενεργή πολιτική συμμετοχή. Από τη στιγμή που υιοθετήθηκε, η Διακήρυξη έχει αποτελέσει την έμπνευση για τη θέσπιση συνταγμάτων σε όλο τον κόσμο, ενώ έχει συμβάλλει σημαντικά στην παγκόσμια αποδοχή της δημοκρατίας ως οικουμενικής αξίας.
Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (1966) θέτει τη νομική βάση για τις αρχές της Δημοκρατίας στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου:
- Ελευθερία έκφρασης (Άρθρο 19), δικαίωμα ειρηνικής συνάθροισης (Άρθρο 20)
- Δικαίωμα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι (Άρθρο 22)
- Δικαίωμα και δυνατότητα του κάθε πολίτη vα συμμετέχει στηv άσκηση δημόσιας εξoυσίας είτε άμεσα είτε διαμέσoυ ελεύθερα επιλεγμένων εκπρoσώπων (Άρθρο 25)
- Δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, κατά τη διάρκεια εκλογών περιοδικών, τίμιων, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία, πoυ εξασφαλίζουν την ελεύθερη έκφραση της βούλησης των ψηφοφόρων (Άρθρο 25).
Το Σύμφωνο είναι δεσμευτικό για τα Κράτη που το έχουν επικυρώσει. Από τον Απρίλιο του 2008, τα συμβαλλόμενα μέλη της Σύμβασης ανέρχονται σε 161, περίπου το 80% των μελών του ΟΗΕ.
Στηρίζοντας τη δημοκρατία στον κόσμο.
Η δράσεις των Ηνωμένων Εθνών για τη δημοκρατία και τη διακυβέρνηση υλοποιούνται, μεταξύ άλλων, μέσω του Προγράμματος του ΟΗΕ για την Ανάπτυξη (UNDP), του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τη Δημοκρατία (UNDF) και της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR). Οι δράσεις αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του έργου του ΟΗΕ για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανάπτυξης, της ειρήνης και της ασφάλειας. Οι δράσεις περιλαμβάνουν:
- Την παροχή βοήθειας σε κοινοβούλια και οργανισμούς τοπικούς αυτοδιοίκησης, προκειμένου να ενισχύσουν τον έλεγχο προς την κεντρική εξουσία .
- Την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη, με την ενίσχυση της αμεροληψίας και της αποτελεσματικότητας των εθνικών μηχανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και των δικαστικών συστημάτων,
- Τη διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης και της πρόσβασης στην πληροφόρηση, μέσα από την ενίσχυση της νομοθεσίας και του ρόλου των μέσων μαζικής ενημέρωσης,
- Εκλογική αρωγή και μακροπρόθεσμη στήριξη στους φορείς διεξαγωγής εκλογών,
- Την προαγωγή της πολιτικής χειραφέτησης των γυναικών.
Περίπου 1.5 δις δολάρια χορηγούνται ετησίως μόνο από το Πρόγραμμα του ΟΗΕ για την Ανάπτυξη (UNDP) για τη στήριξη δημοκρατικών διαδικασιών ανά τον κόσμο, ανάγοντας τα Ηνωμένα Έθνη σε έναν από τους μεγαλύτερους χορηγούς τεχνικής βοήθειας για τη δημοκρατία και τη διακυβέρνηση παγκοσμίως.
Το πολιτικό έργο των Ηνωμένων Εθνών απαιτεί τη δημιουργία δημοκρατικών αποτελεσμάτων . Οι υπηρεσίες ανάπτυξης επιδιώκουν την ενδυνάμωση των εθνικών θεσμών όπως τα κοινοβούλια, οι εκλογικές επιτροπές και τα νομικά συστήματα που αποτελούν τα θεμέλια κάθε δημοκρατίας. Οι προσπάθειες που γίνονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα ενισχύουν την ελευθερία της έκφρασης και του συνεταιρίζεσθαι, της συμμετοχής και του κράτους δικαίου, που αποτελούν σημαντικά συστατικά της Δημοκρατίας.
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και η Δημοκρατία
Από το 1988, η Γενική Συνέλευση υιοθετεί ετησίως τουλάχιστον ένα ψήφισμα σχετικό με κάποια πτυχή της Δημοκρατίας. Το ζήτημα της Δημοκρατίας ήταν κυρίαρχο στα αποτελέσματα των σημαντικότερων συνδιασκέψεων και συνόδων κορυφής του ΟΗΕ από τη δεκαετία του 1990, καθώς και στους παγκοσμίως αποδεκτούς αναπτυξιακούς στόχους που υιοθετήθηκαν συμπεριλαμβανομένων των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας. Στην παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής το Σεπτέμβριο του 2005, τα Κράτη Μέλη διακήρυξαν εκ νέου πως «η Δημοκρατία αποτελεί μια οικουμενική αξία που βασίζεται στην ελεύθερα εκπεφρασμένη βούληση των ανθρώπων να διαμορφώσουν το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό σύστημα καθώς και την πλήρη συμμετοχής τους σε όλες τις πτυχές της ζωής.»,
Στα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής υπογραμμίζεται επίσης πως «η δημοκρατία, η ανάπτυξη και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών είναι αλληλένδετα και αλληλοενισχύονται», ενώ τονίζεται πως «παρόλο που οι δημοκρατίες έχουν κοινά χαρακτηριστικά, δεν υπάρχει ωστόσο ένα μοντέλο δημοκρατίας.»
Πριν από πέντε χρόνια, οι ηγέτες του κόσμου υποσχέθηκαν, στο πλαίσιο της «Διακήρυξης της Χιλιετίας», να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την προώθηση της Δημοκρατίας, την ενίσχυση του κράτους δικαίου και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Αποφάσισαν να αγωνιστούν σε όλες τις χώρες για την πλήρη προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων του πολίτη αλλά και των πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων για όλους, καθώς και για την ενίσχυση της δυνατότητας όλων των χωρών να εφαρμόζουν τις αρχές και τις πρακτικές της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πρώτη Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας
Στις 8 Νοεμβρίου 2007, η Γενική Συνέλευση ανακήρυξε τη 15η Σεπτεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα της Δημοκρατίας, καλώντας τα κράτη-μέλη, το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και άλλους περιφερειακούς, διακυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς να εορτάσουν την Ημέρα. Η Διεθνής Ημέρα της Δημοκρατίας δίνει μια ευκαιρία για την επισκόπηση της κατάστασης της Δημοκρατίας στον κόσμο. Η Δημοκρατία είναι ταυτόχρονα διαδικασία. Μόνο με την πλήρη συμμετοχή και στήριξη της διεθνούς κοινότητας, των εθνικών κυβερνήσεων, της κοινωνίας των πολιτών και των πολιτών, θα γίνει δυνατή η πραγμάτωση του ιδεώδους της Δημοκρατίας ώστε να την απολαμβάνουν όλοι και παντού.