Μικρά ‘Οπλα

Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Παράνομο Εμπόριο Μικρών και Ελαφρών Όπλων στις Διάφορες Εκφάνσεις του.

9-20 Ιουλίου 2001, Ηνωμένα Έθνη, Νέα Υόρκη

ΤΑ ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Περισσότερα από 500 εκατομμύρια μικρά και ελαφρά όπλα βρίσκονται σε ελεύθερη κυκλοφορία ανά τον κόσμο. ‘Eνα όπλο αντιστοιχεί σε κάθε 12 περίπου άτομα. Αυτά είναι τα όπλα που προτιμήθηκαν στις 46 από τις 49 κυριότερες συγκρούσεις από το 1990, προκαλώντας 4 εκατομμύρια θανάτους, εκ των οποίων το 90% ήταν άμαχος πληθυσμός και το 80% γυναίκες και παιδιά.

Μια παγκόσμια απειλή για την ανθρώπινη ασφάλεια

Το παράνομο εμπόριο και η εξάπλωση των μικρών και ελαφρών όπλων αποτελεί μια συνεχώς αυξανόμενη απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια. Αυτά είναι τα όπλα που προτιμήθηκαν σε 46 από τις 49 μεγαλύτερες συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990. Έχουν εξαθλιώσει πολλές κοινωνίες και έχουν προκαλέσει ανείπωτο ανθρώπινο πόνο. Εξακολουθούν να αποτελούν μια τεράστια ανθρωπιστική πρόκληση, ιδιαίτερα σε εσωτερικές συγκρούσεις όπου αντάρτικα στρατεύματα μάχονται εναντίον κυβερνητικών δυνάμεων. Σε αυτές τις συγκρούσεις, ένα μεγάλο ποσοστό των θυμάτων είναι o άμαχος πληθυσμός που συνήθως αποτελεί τον κύριο στόχο της βίας, γεγονός που αποτελεί κατάφορη παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Αυτό έχει οδηγήσει σε εκατομμύρια θανάτους και τραυματισμούς, στην μετακίνηση πληθυσμών και στην εξάπλωση του ανθρώπινου πόνου και της αβεβαιότητας σε όλο τον κόσμο.

Τα παιδιά είναι τα κύρια θύματα

Εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά συγκαταλέγονται ανάμεσα στα θύματα των ελαφρών και μικρών όπλων. Πολλά από αυτά έχουν πέσει θύματα εκμετάλλευσης ως μαχητές και έχουν εξαναγκαστεί να συμμετάσχουν στις συγκρούσεις.

Τα τελευταία δέκα χρόνια δύο εκατομμύρια παιδιά έχασαν τη ζωή τους σε συγκρούσεις όπου χρησιμοποιήθηκαν μικρά και ελαφρά όπλα. Γύρω στα πέντε εκατομμύρια έμειναν ανάπηρα και δώδεκα εκατομμύρια έμειναν άστεγα.

Κανένας δεν είναι άτρωτος στην καταστροφή

Καμία περιοχή και καμία χώρα δεν είναι άτρωτη στις καταστροφικές συνέπειες της αύξησης του αριθμού των μικρών και ελαφρών όπλων. Ενώ η συσσώρευση αυτών των οπλών από μόνη της δεν οδηγεί αυτόματα σε συγκρούσεις, η εύκολη πρόσβαση σε αυτά ενθαρρύνει την χρήση της βίας ως μέσο επίλυσης διαφορών και αυξάνει τον βαθμό έντασης της σύγκρουσης. Η εύκολη πρόσβαση έρχεται ως εμπόδιο στις προσπάθειες για ανάπτυξη και ανθρωπιστική βοήθεια και θέτει σε κίνδυνο τις ζωές όλων εκείνων που εργάζονται προσφέροντας ανθρωπιστική βοήθεια, όπως των εκπροσώπων μη-κυβερνητικών οργανώσεων καθώς και των ειρηνευτικών δυνάμεων του Ο.Η.Ε.

Τα παράνομα όπλα πυροδοτούν τις συγκρούσεις

Υπολογίζεται ότι το 50-60 τοις εκατό του παγκόσμιου εμπορίου ελαφρών όπλων είναι νόμιμο, αλλά πολλά από τα όπλα που νόμιμα εξάγονται συχνά καταλήγουν σε παράνομες αγορές. Αυτό το φαινόμενο συμπεριλαμβάνει και τα απομεινάρια του ψυχρού πολέμου, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες. Στο Αφγανιστάν μόνο, υπάρχουν γύρω στα δέκα εκατομμύρια από αυτά, στη Δυτική Αφρική γύρω στα 7 εκατομμύρια, και περίπου 2 εκατομμύρια στην Κεντρική Αμερική. Τα όπλα που έχουν κλαπεί ή κατασχεθεί από κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας είναι μια ακόμη πηγή για τη μαύρη αγορά σε όλο τον κόσμο. Σε κοινωνίες που κατακλύζονται από παράνομα όπλα, η προσφυγή στη βία οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο για ακόμα μεγαλύτερη ζήτηση όπλων. Το πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται από την ανεύθυνη συμπεριφορά ορισμένων κρατών σε συνδυασμό με την έλλειψη ικανότητας άλλων να εντοπίζουν και να κατάσχουν παράνομα όπλα.

Φθηνά όπλα, μεγάλες επιχειρήσεις

Το παράνομο εμπόριο μικρών όπλων σημαίνει καλές δουλειές για τους εμπόρους, χωρίς φόρους και τελωνεία και με τεράστια περιθώρια κέρδους. Ένας επιπρόσθετος κίνδυνος είναι ότι η μεγάλη προσφορά , κάνει τα ελαφρά όπλα εξαιρετικά φθηνά. Σε μερικές περιοχές του κόσμου ένα ΑΚ-47 πολεμικό όπλο μπορεί να αγοραστεί για ένα σάκο καλαμποκιού το αντίστοιχο των 20-30 δολαρίων. Και βέβαια υπάρχει ένας αδιαμφισβήτητος δεσμός ανάμεσα στο εμπόριο ελαφρών όπλων και στο εμπόριο ναρκωτικών, γεγονός που απειλεί ακόμα περισσότερο την παγκόσμια ασφάλεια. Όλη αυτή η δραστηριότητα υποστηρίζεται από διάφορες εγκληματικές οργανώσεις οι οποίες ενεργοποιούνται και στα δύο αυτά πεδία – και στα ναρκωτικά και στα όπλα.

Τι είναι τα μικρά και ελαφρά όπλα;

Τα μικρά όπλα είναι σχεδιασμένα για προσωπική χρήση, ενώ τα ελαφρά όπλα είναι σχεδιασμένα για να χρησιμοποιούνται από έναν αριθμό ατόμων που λειτουργεί ως ομάδα. Παραδείγματα μικρών όπλων θα μπορούσαν να είναι τα περίστροφα και τα αυτοφορτιζόμενα πιστόλια, τα τουφέκια, τα πολυβόλα όπλα, τα πολεμικά όπλα, και τα ελαφρά πολυβόλα. Τα ελαφρά όπλα περιλαμβάνουν τα βαριά πολυβόλα, όλμους, χειροβομβίδες, εκτοξευτήρες χειροβομβίδων, φορητά αντιαεροπορικά και αντιαρματικά όπλα και φορητούς εκτοξευτήρες πυραύλων.

Ενώ τα μικρά και ελαφρά όπλα έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούνται από ένοπλες δυνάμεις, έχουν ορισμένα μοναδικά χαρακτηριστικά που θεωρούνται ιδιαίτερο πλεονέκτημα σε άτακτο πόλεμο ή σε τρομοκρατικές ή εγκληματικές δραστηριότητες . Οι όλμοι καθώς και τα αντιαεροπορικά όπλα για παράδειγμα, επιτρέπουν μεγάλη ευκινησία στις επιχειρήσεις οι οποίες, σε περίπτωση αλόγιστης χρήσης, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρότατες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό. Το χαμηλό κόστος των μικρών όπλων τα κάνει προσεγγίσημα, σε ενδιαφερόμενους που δεν είναι κρατικές αρχές. Τα μικρά όπλα απαιτούν μηδαμινή συντήρηση, οπώτε ουσιαστικά διατηρούνται για πάντα. Κρύβονται εύκολα και ακόμα και μικρά παιδιά μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν μετά από ελάχιστη εκπαίδευση. Τα μικρά και ελαφρά όπλα δεν θα ήταν θανατηφόρα χωρίς τα πυρομαχικά τους. Τα διάφορα πυρομαχικά, οι εκρηκτικές ύλες και εκρηκτικοί μηχανισμοί είναι μέρος των μικρών και ελαφρών όπλων που χρησιμοποιούνται σε συγκρούσεις. Οι νάρκες εδάφους κατά του προσωπικού επίσης θεωρούνται μικρά όπλα, αλλά δεν θα απασχολήσουν την επικείμενη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τα μικρά όπλα διότι άλλα διεθνή φόρουμ έχουν αναλάβει να εξετάσουν ξεχωριστά αυτήν την κατηγορία όπλων.

H Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τα Μικρά Όπλα του 2001

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Άνναν περιγράφει τα μικρά όπλα ως “όπλα μαζικής καταστροφής”, αναφορικά με το μέγεθος της καταστροφής που επιφέρουν. Και όμως δεν υπάρχει ακόμα κανένα διεθνές καθεστώς για τον περιορισμό της εξάπλωσής τους, όπως συμβαίνει με τα χημικά, βιολογικά και πυρηνικά όπλα. Απευθυνόμενος στο Συμβούλιο Ασφαλείας, τον Σεπτέμβριο του 1999, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ αποκάλεσε την προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης των μικρών όπλων ως “μια από τις προκλήσεις-κλειδιά στην πρόληψη των συγκρούσεων τον επόμενο αιώνα”.

Από τα μέσα του 1990 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών έθεσε το ζήτημα των μικρών και ελαφρών όπλων στη διεθνή agenda με την προοπτική να σπάσει τον κύκλο της δυστυχίας που προκαλεί το λαθρεμπόριο μικρών όπλων. Τα Ηνωμένα Έθνη προσεγγίζουν το ζήτημα των μικρών όπλων υπό το πρίσμα θεμάτων όπως : η προστασία των αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις, ο ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας στην πρόληψη των ένοπλων συγκρούσεων, τα παιδιά και οι ένοπλες συγκρούσεις, ο αφοπλισμός, η αποστράτευση και η επανένταξη των πρώην μαχόμενων σε ένα περιβάλλον διατήρησης της ειρήνης και τέλος η οικοδόμηση της ειρήνης. Στην πράξη, σε αρκετές από τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ο ΟΗΕ έχει κληθεί να συλλέξει και να καταστρέψει όπλα πρώην αντιμαχομένων. Και όμως, η αποτελεσματική μείωση της ροής των λαθραίων μικρών όπλων εξακολουθεί να αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τη διεθνή κοινότητα.

Τον Δεκέμβριο του 1998, η Γενική Συνέλευση αποφάσισε να συγκαλέσει τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Παράνομο Εμπόριο των Μικρών και Ελαφρών Όπλων σε Όλες του τις Εκφάνσεις. Η Διάσκεψη αυτή θα πραγματοποιηθεί στην Έδρα των Ηνωμένων Εθνών στην Νέα Υόρκη από τις 9 έως τις 20 Ιουλίου του 2001.

Οι στόχοι αυτής της Διάσκεψης συζητήθηκαν στην Προπαρασκευαστική Επιτροπή, η οποία συστάθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης τον Δεκέμβριο του 1999. Η Συνέλευση ζήτησε από την επιτροπή να υποβάλλει στην Διάσκεψη ένα τελικό προσχέδιο το οποίο θα περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσης.

Οι συνεδριάσεις της Προπαρασκευαστικής Επιτροπής για την Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Παράνομο Εμπόριο Μικρών και Ελαφρών όπλων :

• Πρώτη Συνεδρίαση: 28 Φεβρουαρίου – 3 Μαρτίου 2000, Νέα Υόρκη
• Δεύτερη Συνεδρίαση: 8 Ιανουαρίου – 19 Ιανουαρίου 2001, Νέα Υόρκη
• Τρίτη Συνεδρίαση: 19 Μαρτίου – 30 Μαρτίου 2001, Νέα Υόρκη

Η Διακήρυξη της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών Στη Διακήρυξη της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών, η οποία υιοθετήθηκε από τη Διάσκεψη Κορυφής της Χιλιετίας που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη από τις 6 έως τις 8 Σεπτεμβρίου του 2000, τα Κράτη-Μέλη συμφώνησαν να “αναλάβουν συντονισμένη δράση ώστε να τερματιστεί το λαθρεμπόριο των μικρών και ελαφρών όπλων, ειδικά με το να καταστήσουν τις μεταφορές όπλων περισσότερο διαφανείς και με το να υποστηρίξουν τα διάφορα μέτρα αφοπλισμού σε περιφερειακό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψιν τους όλες τις συστάσεις της επικείμενης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Παράνομο Εμπόριο των Μικρών και Ελαφρών Όπλων”.

Νομικό πλαίσιο κατά των παράνομων όπλων.

Καθώς η Διάσκεψη του 2001 και η Προπαρασκευαστική Επιτροπή της ασχολούνται με την αποσταθεροποιητική συσσώρευση και διάδοση των στρατιωτικής μορφής μικρών και ελαφρών όπλων μέσα στο πλαίσιο της διεθνούς ασφάλειας και του αφοπλισμού, μια άλλη διαπραγματευτική διαδικασία έλαβε χώρα στη Βιέννη της Αυστρίας.

Οι αντιπροσωπείες στη Βιέννη συμφώνησαν στις 2 Μαρτίου 2001 σε ένα νομικά δεσμευτικό Πρωτόκολλο κατά της Παράνομης Παραγωγής και Εμπορίας των Πυροβόλων Όπλων, των Εξαρτημάτων τους και των Πυρομαχικών τους το οποίο αποσκοπεί στο να συμπληρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών Κατά του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος, που υιοθετήθηκε στο Παλέρμο της Ιταλίας τον Δεκέμβριο του 2000. Με την έναρξη της ισχύος του, αυτό το Πρωτόκολλο θα παράσχει έναν διεθνή μηχανισμό για την επιβολή του νόμου, για την πρόληψη του εγκλήματος και τη δίωξη των λαθρεμπόρων. Μεταξύ άλλων, το πρωτόκολλο περιλαμβάνει άρθρα που καθιερώνουν διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και διατάξεις που αφορούν τη λεπτομερή καταγραφή και τον συστηματικό έλεγχο των εισαγωγών/ εξαγωγών των πυροβόλων όπλων.