Τα Ηνωμένα Έθνη: 
Μία Εισαγωγή για Μαθητές
Tο έμβλημα των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) αναπαριστά τον κόσμο να περιβάλλεται από δύο «κλαδιά ελιάς, που συμβολίζουν την ειρήνη».
Τα Ηνωμένα Έθνη ιδρύθηκαν επίσημα στις 24 Οκτωβρίου 1945, όταν ο Καταστατικός τους Χάρτης επικυρώθηκε από την πλειοψηφία των 51 ιδρυτικών Κρατών Μελών. Η ημέρα αυτή εορτάζεται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο ως Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών.
Σκοπός των Ηνωμένων Εθνών είναι να ενώσουν όλα τα έθνη του κόσμου ώστε να εργαστούν για την ειρήνη και την ανάπτυξη, με βάση τις αρχές της δικαιοσύνης, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ευημερίας όλων των ανθρώπων. Ο ΟΗΕ προσφέρει την ευκαιρία στα Κράτη Μέλη να αντιμετωπίσουν τα διεθνή προβλήματα εξισορροπώντας την παγκόσμια αλληλεξάρτηση με τα εθνικά τους συμφέροντα.
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν 192 μέλη που συνεδριάζουν στη Γενική Συνέλευση, η οποία μοιάζει με ένα παγκόσμιο κοινοβούλιο. Κάθε χώρα, μεγάλη ή μικρή, πλούσια ή φτωχή, διαθέτει μόνο μία ψήφο. Αν και οι αποφάσεις της Συνέλευσης δεν είναι δεσμευτικές, τα ψηφίσματά της εκφράζουν την κοινή άποψη των κυβερνήσεων.
Η έδρα των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Ωστόσο, η έκταση και τα κτίρια του ΟΗΕ αποτελούν διεθνές έδαφος. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν τη δική τους σημαία, το δικό τους ταχυδρομείο και τα δικά τους γραμματόσημα. Στα Ηνωμένα Έθνη χρησιμοποιούνται έξι επίσημες γλώσσες: αγγλική, αραβική, γαλλική, ισπανική, κινεζική και ρωσική. Η ευρωπαϊκή έδρα του ΟΗΕ βρίσκεται στο Παλάτι των Εθνών στη Γενεύη της Ελβετίας. Ο ΟΗΕ έχει επίσης γραφεία στη Βιέννη της Αυστρίας, στο Αμάν της Ιορδανίας, στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, στην Μπανγκόκ της Ταϊλάνδης και στο Σαντιάγο της Χιλής. Ο ανώτατος αξιωματούχος της Γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών είναι ο Γενικός Γραμματέας.
Οι Αρχές των Ηνωμένων Εθνών
- Η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης
- Η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων μεταξύ των εθνών
- Η συνεργασία για τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, την εξάλειψη της φτώχειας, των ασθενειών και του αναλφαβητισμού, καθώς και η συνεργασία για την προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση του σεβασμού των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του άλλου
- Ο ΟΗΕ βοηθά τα έθνη να πετύχουν αυτούς τους στόχους.
Οι Αρχές των Ηνωμένων Εθνών:
- Όλα τα Κράτη Μέλη είναι κυριαρχικά ίσα.
- Όλα τα Κράτη Μέλη συμμορφώνονται με τον Καταστατικό Χάρτη.
- Οι χώρες προσπαθούν να επιλύουν τις διαφορές τους με ειρηνικά μέσα.
- Οι χώρες αποφεύγουν τη χρήση βίας ή την απειλή χρήσης βίας.
- Ο ΟΗΕ δεν παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών.
- Οι χώρες προσπαθούν να παρέχουν βοήθεια στα Ηνωμένα Έθνη.
Πριν τα Ηνωμένα Έθνη:
Η κοινωνία των Εθνών
Η Κοινωνία των Εθνών ιδρύθηκε αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχικά είχε 42 Κράτη Μέλη, 26 από τα οποία ήταν μη ευρωπαϊκά. Η Κοινωνία των Εθνών έφτασε τον μέγιστο αριθμό των 57 Κρατών Μελών. Δημιουργήθηκε όταν ένας αριθμός ατόμων στη Γαλλία, τη Νότια Αφρική, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ πίστεψαν ότι μία παγκόσμια οργάνωση των εθνών θα μπορούσε να συμβάλλει στο να μην επαναληφθεί η φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914-18). Ένας αποτελεσματικός παγκόσμιος οργανισμός ήταν εφικτό να δημιουργηθεί, με δεδομένο ότι η επικοινωνία είχε κατά πολύ βελτιωθεί ενώ υπήρχε μεγάλη εμπειρία συνεργασίας στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών. Ο συντονισμός και η συνεργασία για την οικονομική και κοινωνική πρόοδο άρχισαν να αποκτούν σημασία.
Η Κοινωνία των Εθνών είχε δύο βασικούς στόχους. Πρώτον, αποσκοπούσε στη διατήρηση της ειρήνης μέσω της συλλογικής δράσης. Οι διενέξεις έπρεπε να παραπέμπονται στο Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών για επιδιαιτησία και συμβιβασμό. Εάν χρειαζόταν, θα μπορούσαν να επιβληθούν οικονομικές και στη συνέχεια στρατιωτικές κυρώσεις. Με άλλα λόγια, τα Κράτη Μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να υπερασπίζονται τα υπόλοιπα από επιθέσεις. Δεύτερον, η Κοινωνία των Εθνών είχε ως στόχο την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα.
Το τέλος της Κοινωνίας των Εθνών
Με την κήρυξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε φανερό ότι η Κοινωνία των Εθνών είχε αποτύχει στον κύριο στόχο της, τη διατήρηση της ειρήνης. Η Κοινωνία των Εθνών δεν είχε δική της στρατιωτική δύναμη και εξαρτιόταν από τις εισφορές των μελών της. Τα μέλη της δεν ήταν πρόθυμα να επιβάλουν οικονομικές ή στρατιωτικές κυρώσεις. Το ηθικό της κύρος ήταν ανεπαρκές.
Αρκετές Μεγάλες Δυνάμεις δεν πρόσφεραν στήριξη στην Κοινωνία των Εθνών: η κρίσιμης σημασίας ένταξη των Ηνωμένων Πολιτειών δεν έγινε ποτέ. Η Γερμανία υπήρξε μέλος για μόνο επτά χρόνια από το 1926, ενώ η ΕΣΣΔ για μόλις πέντε χρόνια (από το 1934). Η Ιαπωνία και η Ιταλία αποσύρθηκαν τη δεκαετία του ’30. Στη συνέχεια, η Κοινωνία των Εθνών εξαρτιόταν κυρίως από τη Βρετανία και τη Γαλλία, που δικαιολογημένα δίσταζαν να αναλάβουν δυναμική δράση. Για τις κυβερνήσεις, που είχαν συνηθίσει να διατηρούν την ανεξαρτησία τους, ήταν πραγματικά δύσκολο να συνεργαστούν στο νέο αυτό οργανισμό.
Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών
Ενώ μαινόταν ακόμα ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ηγέτες της Βρετανίας, των ΗΠΑ, της Κίνας και της Σοβιετικής Ένωσης κάτω από την έντονη πίεση του Τύπου και της κοινής γνώμης, συζήτησαν τη δημιουργία ενός οργανισμού μετά το τέλος του πολέμου. Το 1944 εκπρόσωποι της ΕΣΣΔ, του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και της Κίνας, συναντήθηκαν στο Dumbarton Oaks της Ουάσιγκτον DC, όπου ετοίμασαν ένα προσχέδιο του διεθνούς οργανισμού. Προς το τέλος του πολέμου εκπρόσωποι 50 χωρών συναντήθηκαν στο Σαν Φρανσίσκο από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 1945 προκειμένου να εκπονήσουν το τελικό κείμενο που έθεσε τα θεμέλια της διεθνούς συνεργασίας. Το κείμενο αυτό ήταν ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, που υπογράφηκε στις 26 Ιουνίου από 50 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η Πολωνία, η 51η χώρα, δεν ήταν σε θέση να στείλει αντιπρόσωπο στη διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο, αλλά θεωρείται ιδρυτικό μέλος.
Αν και η Κοινωνία των Εθνών είχε εγκαταλειφθεί, τα περισσότερα από τα ιδανικά της και μέρος της δομής της διατηρήθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη και περιλαμβάνονται στο Χάρτη τους. Τα ιδανικά της ειρήνης, της κοινωνικής και οικονομικής προόδου παρέμειναν βασικοί στόχοι του νέου διεθνούς οργανισμού. Ωστόσο, τροποποιήθηκαν προκειμένου να ταιριάζουν στο νέο και πιο σύνθετο μεταπολεμικό κόσμο.
Το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών μετασχηματίστηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας που αποτελείται από τους πέντε νικητές του πολέμου ως μόνιμα μέλη και άλλες δέκα χώρες με διετή θητεία. Στα πέντε μόνιμα μέλη – Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Κίνα και Σοβιετική Ένωση, δόθηκε το δικαίωμα της αρνησικυρίας. Αυτό σημαίνει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται από το Συμβούλιο Ασφαλείας μπορούν να μπλοκαριστούν από οποιοδήποτε από τα 5 μόνιμα μέλη. Το δικαίωμα αυτό, που ονομάζεται και δικαίωμα βέτο, είναι ιδιαίτερης σημασίας, αφενός διότι το Συμβούλιο Ασφαλείας είναι το κύριο όργανο του ΟΗΕ για τη διασφάλιση της ειρήνης και αφετέρου διότι είναι το μόνο όργανο του οποίου οι αποφάσεις είναι δεσμευτικές για όλα τα Κράτη Μέλη. Από την ημέρα ίδρυσης των Ηνωμένων Εθνών η ισορροπία των Μεγάλων Δυνάμεων έχει αλλάξει, ενώ περισσότερα από εκατό νέα Κράτη που δεν ανήκουν στη Δύση έχουν γίνει μέλη του Οργανισμού. Οι αλλαγές αυτές συνοδεύονται από την αυξανόμενη απαίτηση για τη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Η σύντομη πρόβλεψη για τις Κοινωνικές Δραστηριότητες του Συμφώνου της Κοινωνίας των Εθνών μεταβλήθηκε σε ένα ολοκληρωμένο θεσμό για τη διεθνή οικονομική και κοινωνική συνεργασία, με στόχο τη δημιουργία των συνθηκών σταθερότητας και ευημερίας που αναγνωρίζονται ως προϋπόθεση για τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των εθνών. Υπό την αιγίδα ενός νέου οργάνου, του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου, ο συντονισμός του έργου των υφιστάμενων και μελλοντικών Ειδικευμένων Οργανώσεων του ΟΗΕ στους τομείς της εργασίας, εκπαίδευσης, υγείας, γεωργίας, ανάπτυξης και πολλών άλλων, πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών. Ο ρατσισμός και η καταπίεση είχαν ως αποτέλεσμα να προστεθούν στον Καταστατικό Χάρτη τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πολλά είδη δικαιωμάτων, από το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, που ενθάρρυνε την ανεξαρτησία των αποικιακών λαών, μέχρι τα γενικά ανθρώπινα δικαιώματα, κατοχυρώνονται στον Καταστατικό Χάρτη, στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στα δύο Σύμφωνα που έχουν γίνει σημεία αναφοράς του διεθνούς δικαίου.
Tο Σύστημα των Ηνωμένων Εθνών
Η βασική δομή των Ηνωμένων Εθνών περιγράφεται σε ένα οργανόγραμμα. Αυτό που δεν δείχνει το οργανόγραμμα είναι ότι η λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο του ΟΗΕ δεν είναι τόσο εύκολη όσο σε άλλους οργανισμούς. Ο ΟΗΕ δεν είναι ένας ανεξάρτητος, ομοιογενής οργανισμός. Αποτελείται από κυρίαρχα κράτη και συνεπώς οι δράσεις του εξαρτώνται από τη βούληση των Κρατών Μελών να τις αποδεχτούν, να τις χρηματοδοτήσουν και να τις υλοποιήσουν. Ειδικά σε θέματα διατήρησης της ειρήνης και διεθνούς πολιτικής, απαιτείται μία πολύπλοκη και συχνά αργή διαδικασία συναίνεσης που πρέπει να λαμβάνει υπόψη την εθνική κυριαρχία, καθώς και τις παγκόσμιες ανάγκες.
Ενώ αποτελούν μέρος του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών, οι Ειδικευμένες Οργανώσεις είναι ξεχωριστές, αυτόνομες διακυβερνητικές οργανώσεις που συνεργάζονται τόσο με τα Ηνωμένα Έθνη όσο και μεταξύ τους. Οι οργανώσεις δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους τομείς όπως το εμπόριο, οι επικοινωνίες, οι αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές, η γεωργία και η ανάπτυξη. Αν και έχουν μεγαλύτερη αυτονομία, το έργο τους στο εσωτερικό μιας χώρας ή σε περισσότερες χώρες υλοποιείται πάντα σε συνεργασία με τις χώρες αυτές. Η επίτευξη των στόχων τους εξαρτάται από τη χρηματοδότηση των Κρατών Μελών.
Οι διεθνείς διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών απέκτησαν ιδιαίτερο βάρος. Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών διεξάγονται από το 1960. Ωστόσο, με τη Διάσκεψη για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που είναι γνωστή ως η Συνάντηση Κορυφής της Γης, (Ρίο ντε Τζανέιρο, 1992), οι διασκέψεις αυτές έχουν μετατραπεί σε πραγματικούς τόπους δημόσιας συζήτησης, στους οποίους λαμβάνονται αποφάσεις για τις εθνικές και διεθνείς πολιτικές πάνω σε ζητήματα που μας αφορούν όλους, όπως το περιβάλλον, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η οικονομική ανάπτυξη. Μετά τη Συνάντηση Κορυφής της Γης, στις διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους, παράλληλα με εκείνες των κυβερνήσεων. Τέτοιες διασκέψεις στρέφουν την προσοχή του κόσμου σε αυτά τα θέματα και τα τοποθετούν στην παγκόσμια ημερήσια διάταξη. Ωστόσο, μετά την υπογραφή των διεθνών συμφωνιών, η υλοποίησή τους εξακολουθεί να εξαρτάται από την κάθε χώρα ξεχωριστά. Κάτω από τη ηθικό βάρος των διεθνών διασκέψεων και τις πιέσεις των μέσων ενημέρωσης και των ΜΚΟ, τα Κράτη Μέλη είναι πιθανότερο να υιοθετήσουν τις συμφωνίες και να τις θέσουν σε ισχύ.