Gendergelijkheid

De grootste uitdaging op het gebied van mensenrechten

Vrouwen en meisjes vormen de helft van de wereldbevolking en dus de helft van haar potentieel. Gendergelijkheid is niet alleen een fundamenteel mensenrecht, maar is ook essentieel voor de ontwikkeling van vreedzame samenlevingen met een groot potentieel aan mensen en duurzame ontwikkeling. Bovendien is aangetoond dat empowerment van vrouwen productiviteit en economische groei stimuleert.

Girl studying © Balaguer (UNICEF)Volgens UN Women, het VN-orgaan voor gendergelijkheid en empowerment van vrouwen, moet er helaas nog veel meer worden gedaan om volledige gelijkheid van rechten en kansen tussen mannen en vrouwen te bereiken. Daarom is het van essentieel belang dat er een einde wordt gemaakt aan de vele vormen van gendergerelateerd geweld en dat vrouwen, meisjes, mannen en jongens allemaal toegang hebben tot onderwijs, kwaliteitsvolle gezondheidszorg en economische middelen. Ook moet hun deelname aan de politiek verzekerd worden. Het is daarnaast van essentieel belang om gelijke kansen te creëren op het gebied van werkgelegenheid, managementfuncties en besluitvorming op elk niveau.

Volgens de VN-Secretaris-Generaal, António Guterres, zijn gendergelijkheid en empowerment van vrouwen en meisjes dé bepalende kwesties van onze tijd en de grootste uitdaging wereldwijd op het gebied van de mensenrechten.

De Verenigde Naties en vrouwen

De bescherming van de rechten van vrouwen is essentieel om de bijdrage van vrouwen aan ontwikkeling, vrede en veiligheid te verzekeren. De Verenigde Naties hebben dit vanaf het begin af aan erkend en opgenomen in hun doelstellingen en beginselen. Artikel 1 van het Handvest van de Verenigde Naties luidt: “De doelstellingen van de Verenigde Naties zijn als volgt: (…) Internationale samenwerking tot stand brengen (…) ter bevordering van de eerbiediging van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden voor iedereen, ongeacht ras, geslacht, taal of godsdienst”.

Al in 1946 richtte de Economische en Sociale Raad van de VN (ECOSOC) de Commissie voor de Status van de Vrouw (CSW) op, wereldwijd het belangrijkste intergouvernementele orgaan dat zich uitsluitend bezighoudt met de bevordering van gendergelijkheid en de versterking van de positie van vrouwen. Een van zijn eerste successen was het vastleggen van die gelijkheid in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die in 1948 in Parijs werd aangenomen.

Vrouwen en mensenrechten

In de historische Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, aangenomen door de Algemene Vergadering van 10 december 1948, wordt bevestigd dat “Alle mensen vrij en gelijk in waardigheid en rechten [worden] geboren” en dat “Een ieder  aanspraak [heeft] op alle rechten en vrijheden, in deze Verklaring opgesomd, zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status”.

girls reading on a bench © UN Photo | John IsaacToen feministische bewegingen in de jaren zeventig wereldwijd in een stroomversnelling raakten, riep de Algemene Vergadering het jaar 1975 uit tot Internationaal jaar van de vrouw om de maatregelen uit te breiden die nodig waren om de status van vrouwen te verbeteren. In datzelfde jaar werd op verzoek van de Commissie voor de Status van de Vrouw de eerste wereldvrouwenconferentie in Mexico gehouden. Vijf maanden later riep de Algemene Vergadering op aanbeveling van de conferentie in Mexico het decennium 1976-1985 uit tot het VN-decennium van de vrouw en werd een Vrijwilligersfonds opgericht om dit te financieren.

In 1979 nam de Algemene Vergadering het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen (CEDAW) aan. In de 30 artikelen van het verdrag worden de verschillende vormen van discriminatie van vrouwen expliciet gedefinieerd en worden nationale maatregelen voorgesteld om discriminatie tegen te gaan. Het verdrag richt zich op culturele en traditionele aspecten die van invloed zijn op de rol van vrouwen in de samenleving en binnen het gezin. Het is het eerste internationale verdrag waarin de reproductieve rechten van vrouwen worden erkend.

In 1980, vijf jaar na de conferentie van Mexico, werd in Kopenhagen in het kader van het VN-decennium van de vrouw een wereldconferentie gehouden. Het daaruit voortvloeiende Actieprogramma riep op tot sterkere nationale maatregelen om de toegang van vrouwen tot en de controle over hun privé-eigendom te waarborgen. Het Actieprogramma riep ook op tot verbetering van de rechten van vrouwen met betrekking tot erfrecht, voogdij over kinderen en nationaliteit.

Het ontstaan van het wereldwijde feminisme

Tijdens de wereldconferentie in 1985 rond de thema’s gelijkheid, ontwikkeling en vrede in Nairobi werden de resultaten van het VN-decennium van de vrouw geëvalueerd. De conferentie werd bijeengeroepen op een moment dat de beweging voor gendergelijkheid eindelijk volledige internationale erkenning had gekregen. Meer dan 15000 vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) namen deel aan een gelijktijdig ngo-forum.

Veel waarnemers zijn van mening dat deze conferentie heeft geleid tot het ontstaan van het wereldwijde feminisme. Aangezien de 157 deelnemende regeringen zich realiseerden dat de doelstellingen van de conferentie in Mexico niet waren bereikt, namen zij de Toekomstgerichte strategieën van Nairobi aan, voor de positieverbetering van vrouwen voor het jaar 2000. Hierin werden nieuwe perspectieven geopend en werd vastgesteld dat algemene samenlevingsproblemen en problemen van vrouwen sterk met elkaar samenhangen.

De vrouwenconferentie van Peking

De Vierde wereldvrouwenconferentie, die in 1995 in Peking werd gehouden, opende een nieuw hoofdstuk in de strijd voor gendergelijkheid. Het Actieplatform van Peking bevestigde dat de rechten van de vrouw een integraal onderdeel vormen van de mensenrechten en engageerde zich tot specifieke acties om de naleving van deze rechten te verzekeren. Ook jij kan deelnemen aan de VN-campagne voor gendergelijkheid naar aanleiding van de 25e verjaardag van de Verklaring van Peking en het Actieplatform.

De Commissie voor de Status van de Vrouw

De Commissie voor de Status van de Vrouw van de VN (CSW) is het belangrijkste intergouvernementele orgaan ter wereld dat zich uitsluitend bezighoudt met de bevordering van gelijkheid tussen vrouwen en mannen en empowerment van vrouwen. De CSW speelt een belangrijke rol om de vrouwenrechten te bevorderen: ze neemt de realiteit van het leven van vrouwen over de hele wereld onder de loep en draagt bij aan internationale normen voor gendergelijkheid en empowerment van vrouwen.

Een organisatie voor vrouwen

logo UN WomenOp 2 juli 2010 stemde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties unaniem voor de oprichting van een uniek VN-orgaan: UN Women. Dat orgaan moest de vooruitgang van vrouwen op het gebied van gendergelijkheid en empowerment versnellen en ontstond uit de samenvoeging van vier afzonderlijke organisaties binnen de VN:

  • de Afdeling voor de bevordering van de positie van vrouwen (DAW)
  • het Internationaal Onderzoeks- en Opleidingsinstituut voor de Bevordering van de Vrouw (INSTRAW)
  • het Bureau van de Bijzondere Adviseur voor genderkwesties (OSAGI)
  • het VN-Ontwikkelingsfonds voor vrouwen (UNIFEM)

Vrouwen en de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen

Gendergelijkheid

De Verenigde Naties richten zich sinds 2015 op het bereiken van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s). In alle SDG’s is een cruciale rol weggelegd voor vrouwen, veel doelstellingen erkennen specifiek de gelijkheid en empowerment van vrouwen zowel als doel en als een deel van de oplossing.

Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen 5 icon, Gendergelijkheid (SDG5)

SDG 5 is gericht op het bereiken van gendergelijkheid en empowerment van alle vrouwen en meisjes. Er zijn grote juridische aanpassingen en wetswijzigingen nodig om de rechten van vrouwen wereldwijd te kunnen waarborgen.

Er bestaan nog steeds grote verschillen tussen mannen en vrouwen op economisch en politiek vlak. Hoewel er in de loop van de laatste decennia enige vooruitgang is geboekt, verdienen vrouwen wereldwijd slechts 77 procent van het loon van mannen. Volgens de Interparlementaire Unie is het percentage vrouwen in parlementen wereldwijd dan wel verder toegenomen, toch is deze groei nog steeds traag. In 2018 steeg de vertegenwoordiging van vrouwen in nationale parlementen met slechts bijna één procentpunt, namelijk van 23,4 procent in 2017 tot 24,3 procent in 2018 (+0,9 punten).

Een einde maken aan geweld tegen vrouwen

Spotlight initiative EU UNDe VN blijft als organisatie bijzondere aandacht schenken aan het probleem van geweld tegen vrouwen. De Verklaring inzake de uitbanning van geweld tegen vrouwen, die in 1993 door de Algemene Vergadering werd aangenomen, bevat een expliciete en alomvattende definitie van geweld tegen vrouwen en een duidelijke verklaring over de rechten die moeten worden gewaarborgd om te zorgen voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen in al zijn vormen. Deze verklaring vormt “een verbintenis van de staten om hun verantwoordelijkheid te nemen en een verbintenis van de internationale gemeenschap om een einde te maken aan het geweld tegen vrouwen”.

Geweld tegen vrouwen is een ware plaag waar alle landen mee te maken hebben, zelfs landen die op andere vlakken opmerkelijke vooruitgang hebben geboekt. Wereldwijd heeft 35 procent van de vrouwen te maken gehad met fysiek en/of seksueel geweld door intieme partners of anderen.

In september 2017 hebben de Europese Unie en de Verenigde Naties hun krachten gebundeld om het Spotlight-initiatief te lanceren. Dat is een wereldwijd, meerjarig initiatief om alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes uit te bannen. Het nieuwe initiatief kreeg deze naam omdat het de inspanningen rond gendergelijkheid en empowerment van vrouwen in de schijnwerpers zet. Het initiatief is in overeenstemming met Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling.

Internationale vrouwendag

Internationale vrouwendag wordt jaarlijks op 8 maart gevierd. Deze viering is ontstaan uit de activiteiten van arbeidersbewegingen aan het begin van de 20ste eeuw in Noord-Amerika en Europa. Het is een dag die door veel landen over de hele wereld wordt gevierd. Op deze dag worden vrouwen erkend voor hun prestaties ongeacht hun nationaliteit, etniciteit, taal, cultuur, vermogen of politieke voorkeur.

Naast de bovengenoemde dagen organiseert de Verenigde Naties nog andere internationale dagen die verschillende aspecten van de strijd voor gendergelijkheid en empowerment van vrouwen belichten.

  • 6 februari: Internationale dag van nultolerantie tegen vrouwelijke genitale verminking van vrouwen
  • 11 februari: Internationale dag van vrouwen en meisjes in de wetenschap
  • 19 juni: Internationale dag voor de uitbanning van seksueel geweld tijdens conflicten
  • 23 juni: Internationale weduwendag
  • 11 oktober: Internationale meisjesdag
  • 15 oktober: Internationale dag van de plattelandsvrouwen
  • 25 november: Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen

 

Pagina vertaald met medewerking van de Universiteit Antwerpen