Ecosystemen zijn essentieel voor het leven op aarde. Door klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling is het nog nooit zo dringend geweest om die systemen nieuw leven in te blazen. Het VN-Decennium voor Ecosysteemherstel, dat in juni van start ging en loopt tot 2030, is een oproep tot actie om de degradatie van ecosystemen wereldwijd te voorkomen, te stoppen en om te keren.
De non-profitorganisatie Commonland, een van de 61 officiële partners van het VN-Decennium, loopt daarbij voorop. Het creëerde een kader om grootschalige, langdurige herstelinitiatieven uit te voeren over de hele wereld. De internationale organisatie met hoofdzetel in Nederland, wil tegen 2040 100 miljoen hectare aangetast land veranderen in bloeiende ecosystemen en gemeenschappen, een oppervlakte twee keer zo groot als Spanje.
4 x rendement
Commonland transformeert aangetaste ecosystemen door gedurende 20 jaar op vier belangrijke aspecten rendement te bezorgen (het zogenaamde 4-rendementsconcept): inspiratie (nieuwe hoop en doelen); sociaal kapitaal (terugkeer van jobs, bedrijven en onderwijs); natuurlijk kapitaal (landschapsherstel); en financieel kapitaal (duurzame winst op lange termijn).
“Ze waren een van de eersten die de code kraakten om grote herstelprojecten levensvatbaar te maken”, zegt Tim Christophersen, coördinator van het VN-Decennium voor Ecosysteemherstel bij het VN-Milieuprogramma (UNEP), dat samenwerkte met Commonland aan een van hun projecten in Zuid-Afrika.
Van de acht Commonland-projecten die momenteel in uitvoering zijn, liggen er twee in Europa: het herstel van het Westelijke Veenweidegebied in Nederland en de Altiplano Estepario, een semi-aride steppe (een grote, onbeboste grasvlakte) in Zuid-Spanje. Samen beslaan die twee projecten meer dan een miljoen van de vooropgestelde 100 miljoen hectare.
Extreme klimaatomstandigheden
Rond de Middellandse Zee is de impact van klimaatverandering overal voelbaar. Verschillende landschappen kwamen in aanmerking voor het herstelproject, maar na een zorgvuldige analyse selecteerde Commonland het Altiplano Estepario-landschap, een landelijk, ontvolkt gebied van een miljoen hectare dat tussen Malaga en Alicante ligt.
“De Altiplano is een semi-aride steppe: een overgang tussen een woestijn en een bos. Er is te weinig regen om een bos te laten groeien, maar de grond is te vochtig voor woestijnen. In dit hoogvlaktelandschap is water altijd schaars geweest”, legt Erica ten Broeke, landschapsmanager bij Commonland, uit.
De klimatologische omstandigheden zijn extreem door koude winters, hete zomers en een lange vorstperiode. Bodemerosie slokt langzaam de vruchtbare grond en bossen op.
Samen met lokale partners zoals Stichting Aland en de AlVelAl-vereniging, herstelt het project natuurlijke zones door bomen en struiken te planten, waterelementen te creëren en biodiversiteit te bevorderen via bijvoorbeeld insectenhotels of door constructies te bouwen die beschutting bieden.
“We inspireren landbouwers om een meer duurzame vorm van landbouw te voeren. Je ziet dat ze al snel na de testfase de praktijken uitrollen over hun hele bedrijf”, zegt Erica ten Broeke. Er zijn ook nieuwe economische opportuniteiten voor bedrijven die nu amandelen en olijfolie verkopen via regeneratieve landbouw, een landbouwsysteem met een netto-positief effect op het land.
Voorlopig zijn er al meer dan 140.000 bomen geplant in het gebied en zaaiden drones ook al 200.000 zaden in. Meer dan 180 boeren zijn actief bezig met de uitbouw van regeneratieve landbouwpraktijken op hun boerderij, wat heeft geleid tot een beter landbeheer van meer dan 10.000 hectare.
Het project wil tegen 2036 het Altiplano-landschap transformeren tot een plek waar natuur en landbouw in balans zijn met de mensen die er wonen en werken. Het hoopt dat er meer hotspots voor biodiversiteit komen en dat jongeren terugkeren naar het gebied uit economische overwegingen.
“We hopen als voorbeeld te dienen voor het herstel van droog land in het Middellandse-Zeegebied”, zegt Erica ten Broeke.
Nederlandse groene woestijnen
In Nederland zijn de Westelijke Veenweiden een typisch Nederlands landschap met koeien, molens en groene velden.
“De uitdagingen van dit landschap zijn misschien niet meteen zichtbaar omdat het gebied weelderig groen lijkt. Maar door decennia van intensieve landbouw met systematische drainage is veel van de boven- en ondergrondse biodiversiteit verloren gegaan”, legt Erica ten Broeke uit.
Klimaatverandering, stijgend zeewater en het geleidelijk wegzakken van de bodem stellen het landschap voor veel uitdagingen. De biodiversiteit is laag en veel boeren hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen.
Samen met hun Nederlandse landschapspartner Wij.land wil Commonland landbouwers omscholen van conventionele naar regeneratieve landbouwpraktijken, zoals door de bodemmicrobiologie te verbeteren en een kruidenrijk grasland in te zaaien.
Tegen 2050 hopen ze natte landbouw en natuur te integreren in het landschap en hopen ze dat landbouwers regeneratieve producten leveren aan de (lokale) markt. Een deel van hun inkomsten zal komen van ecosysteemdiensten zoals de opslag van koolstof of zoet water, maar ook van toerisme en ontspanningsactiviteiten op het land.
Een transformatie van onze planeet
Van de 100 miljoen hectare die Commonland tegen 2040 wil herstellen, wordt momenteel meer dan 72.500 hectare rechtstreeks hersteld en zijn er indirecte effecten op twee miljoen hectare. De organisatie werkt aan de opstart van projecten in Duitsland en Polen en ze hopen dat hun 4-rendementsconcept ook anderen kan ondersteunen bij de uitvoer van herstelprojecten.
“Het 4-rendementsconcept voor landschapsherstel vormt een solide plan dat opgeschaald kan worden. Het zal een waardevol hulpmiddel zijn om de doelen van het VN-Decennium voor Ecosysteemherstel waar te maken”, besluit Tim Christophersen van UNEP.
Meer info:
