De oceaan is het grootste ecosysteem op aarde en onmisbaar voor het voortbestaan onze planeet. Maar dat ecosysteem staat onder druk. Om de oceaan te beschermen en duurzaam te beheren bundelen wetenschappers hun krachten met beleidsmakers, economische actoren en burgers.
Voor Wereldoceanendag (8 juni) en de lancering van het VN-Oceaandecennium (2021-2030), bracht UNRIC een bezoek aan het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en zijn multilaterale en internationale partners in Oostende, België.
Het VLIZ is het coördinatie- en informatieplatform voor zeewetenschappelijk onderzoek. Het VLIZ zelf werd opgericht in 1999, maar heeft zijn wortels in het in 1843 opgerichte Marien Station Oostende, het oudste onderzoeksinstituut voor oceaanwetenschappen ter wereld.
Volgens VLIZ-woordvoerder Jan Seys is “een goede balans tussen het economische, sociale en ecologische, hét finale doel. Wetenschap in dienst van een leefbare wereld, nu en voor de toekomstige generaties.”
Plankton: held van de oceaan
Het VLIZ voert vooruitstrevend onderzoek, onder andere op het onderzoeksschip RV Simon Stevin, met twee ‘on board’ labo’s, en met verschillende hoogtechnologische onderzoeksrobots. Daarnaast huisvest het het Vlaams Marien Data- en Informatie Centrum (VMDC), de Zeebibliotheek, en de gezaghebbende ‘World Register of Marine Species’-databank.
Hun autonome, hoogtechnologische onderwaterrobots zijn paradepaardjes die wereldwijd worden ingezet. De robots brengen onder meer planktonstalen boven. Omdat plankton zo klein is, zijn deze organismen snel onderhevig aan veranderingen en hebben ze een belangrijke signaalfunctie voor klimaatverandering. Wetenschappers leggen die microscopisch kleine veranderingen bloot.
De VLIZ-robots nemen ook koolstofstalen, die worden onderzocht om de impact van de mens op het natuurlijke evenwicht tussen oceaan en atmosfeer te onderzoeken. De oceaan absorbeert immers meer dan 90% van de overtollige warmte die door broeikasgassen wordt vastgehouden, en beschermt ons zo tegen verdere temperatuurstijgingen als gevolg van klimaatverandering. Hoe hoger de koolstofwaarden, hoe minder ruimte voor de oceaan om die beschermende rol te spelen.
Vlaanderen als kenniscentrum
De activiteiten rond het Oceaandecennium worden gecoördineerd door UNESCO’s Intergouvernementele Oceanografische Commissie (IOC), het VN-orgaan voor oceaanwetenschappen en kennisbevordering.
Het internationale opleidingscentrum van de IOC, het IODE Project Office, is een belangrijke VLIZ-partner en bevindt zich naast de deur.
“Al vallen Vlaanderen en het stukje zee voor onze dorpel in het niets op een internationale weegschaal, onderschat de geconcentreerde kennisopbouw niet, ze maakt vanuit deze kleine regio écht wel een verschil”, beaamt Jan Seys.
Verder werkte het VLIZ actief mee aan het World Ocean Assessment, de wetenschappelijke basis voor het oceaandecennium en bron voor nationale en internationale beleidsaanbevelingen. Ook werken ze nauw samen met het European Marine Board, een toonaangevende Europese denktank voor oceaanwetenschappelijk beleid.
Oceaandecennium: instrument voor vernieuwende oplossingen
Over het belang van de oceaan is VN-Secretaris-Generaal António Guterres duidelijk: “Het thema van Wereldoceanendag dit jaar, ‘De Oceaan: leven en levensonderhoud’, onderstreept het belang van oceanen voor (…) het voortbestaan van (…) meer dan drie miljard mensen, die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van de oceaan, de overgrote meerderheid in ontwikkelingslanden.”
Het Oceaandecennium vormt dé gelegenheid om oceaanwetenschappen te promoten als instrument voor vernieuwende oplossingen voor een gezondere, veerkrachtigere en duurzame oceaan. Het oceaandecennium is meer dan een wetenschappelijke oefening, het wil de samenleving veranderen door middel van wetenschappelijke vernieuwing en technologie.
“Vlaanderen is goed geplaatst om hierin een belangrijke rol op te nemen, zowel voor ontwikkelende bedrijven en structuren als qua onderzoekscompetenties. Een kleine regio, als ‘testlab’ voor de duurzame wereld van morgen”, besluit Ann-Katrien Lescrauwaet, Directeur Internationale Relaties van het VLIZ.
Nuttige links
- UNESCO-rapport over Marien Werelderfgoed
- Recente fototentoonstelling: UNESCO Marien Werelderfgoed beschermen door wetenschappelijk onderzoek
- VN-Decennium voor Oceaanwetenschappen voor Duurzame Ontwikkeling (2021-2030)
- Publicatie ‘Onze blauwe kennis aanscherpen. Oceaanuitdagingen aanpakken in het VN-Decennium voor Oceaanwetenschappen’ van het VLIZ, de Blauwe Cluster en het Vlaams Departement Economie, Wetenschap en Innovatie
