Dit jaar viert het Zoniënwoud de vijfde verjaardag van zijn UNESCO-werelderfgoed. In 2017 kregen vijf delen van het Zoniënwoud de UNESCO-titel van “Oude en ongerepte beukenbossen van de Karpaten en andere regio’s van Europa”. Het is daarmee de enige UNESCO natuurlijke werelderfgoedsite in België.
Het UNESCO-Werelderfgoedcomité heeft deze oude bossen erkend omdat ze getuigen van de uitzonderlijke evolutie en impact die het beuken-ecosysteem in Europa heeft gekend sinds de laatste IJstijd. Ze zijn uiterst zeldzaam en hebben zich ontwikkeld met een heel beperkte menselijke invloed.
De beschermde gebieden in het Zoniënwoud maken deel uit van een door UNESCO erkende groep ongerepte bossen die momenteel 94 oude bossen telt in 18 Europese landen, goed voor een beschermd gebied van 98.000 ha (of 980 km2). Dat is bijna twee keer de oppervlakte van Andorra.
In het Zoniënwoud gaat het specifiek om vijf bosreservaten die zich bevinden in het Joseph Zwaenepoel reservaat, Grippensdelle en het réserve forestière du Ticton.
“Daar staan honderden beuken van meer dan 200 jaar oud, met diameters tussen 80 en 160 cm,” vertelt Caroline Celis, Coördinatrice Werelderfgoed van het Zoniënwoud. “Bovendien behoren ze met een hoogte tot 50 meter, tot de grootste beukenbomen ter wereld. Die majestueuze afmetingen hebben we te danken aan de uitstekende groeiomstandigheden in het bos.”
Bedreigd
Toch beschouwt de Internationale Unie voor behoud van de natuur en de natuurlijke hulpbronnen (IUCN) de vooruitzichten van oude bossen als “erg kwetsbaar”. De grootste bedreigingen zijn het kappen van grote stukken bos, vooral in de omliggende bufferzones, en de klimaatverandering.
Ook het Zoniënwoud heeft te lijden onder de gevolgen van de klimaatverandering. De drogere en hetere lentes en zomers creëren minder sterke bomen die in de toekomst misschien niet meer zo hoog zullen zijn. Maar volgens Celis mogen we niet pessimistisch zijn: “Beukenbossen zijn experts in het creëren van hun eigen microklimaat waarin ze zich kunnen beschermen tegen klimaatextremen.”
Biodiversiteit
Elk van de 94 UNESCO-beukenbossen heeft zijn eigen belangrijke soorten. In Centraal en Oost-Europa leven iconische soorten, zoals de wolf, lynx of bruine beer.
In het Zoniënwoud zijn heel wat soorten beschermd, onder andere verschillende soorten vleermuizen, maar ook de kamsalamander.
“De biodiversiteit in het Zoniënwoud is erg hoog. Zo komen er in België ongeveer 23 soorten vleermuizen voor en daarvan komen er 18 voor in het Zoniënwoud. Dat is echt wel een indrukwekkend cijfer,” legt Celis uit.
Volgens haar zien we in het Zoniënwoud een omgekeerde trend in biodiversiteit. “In de rest van de wereld is het dramatisch, maar het Zoniënwoud is de laatste decennia diverser geworden. Door een beter beheer is er onder andere meer dood hout en zien we de biodiversiteit groeien dankzij het herstel van de vegetatie, de schimmels en de organismen die op dat hout leven.”
Kracht van samenwerking
Een gemeenschappelijk managementcomité met vertegenwoordigers uit de 18 landen waar de oude bossen voorkomen, komt twee keer per jaar samen.
“Dat netwerk in Europa is een groot voordeel”, vindt Celis. “Dankzij de uitwisseling van wetenschappelijke informatie en ervaring over het beheer en de bescherming van deze uitzonderlijke bossen kunnen we de opwarming van de aarde beter begrijpen en informatie over duurzaam beheer van bossen uitwisselen.”
“Ik geloof heel erg in de kracht van samenwerking, ik mag met mensen uit heel Europa samenwerken die met veel passie en engagement deze bossen beschermen, dat geeft hoop voor de toekomst,” stelt Celis vast.
Toekomst voor oerbossen
In België zijn er plannen voor de uitbreiding van het Waalse deel van het Zoniënwoud als UNESCO-erfgoed. Bovendien is er een ecoduct gepland om twee Brusselse delen van het bos met elkaar te verbinden en ook daar de habitats te verbeteren.
“Deze oude bossen gaan ons in de toekomst helpen om beter met klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis om te gaan. We hebben er alle belang bij om ze goed te beschermen. De erkenning als UNESCO-erfgoed wil zeggen dat die bossen “voor altijd” beschermd moeten worden en dat kan alleen maar helpen,” besluit de erfgoedcoördinatrice.
Meer informatie
- Zelf mee zorgen voor het Zoniënwoud? Doe mee aan #respectinhetbos door bijvoorbeeld op de paden te blijven, afval mee naar huis te nemen of de majestueuze bomen niet te bekrassen.
- UNESCO-werelderfgoed
- Zoniënwoud
- VN-Decennium voor Ecosysteemherstel
- UNESCO Vlaanderen