De zwaarste misdaden berechten, slachtoffers betrekken, eerlijke processen garanderen, nationale tribunalen aanvullen: in de eerste 20 jaar van zijn bestaan heeft het Internationaal Strafhof opmerkelijke vooruitgang geboekt in zijn cruciale missie.
Op 1 juli bestaat het Internationaal Strafhof 20 jaar. Het is gevestigd in den Haag, Nederland. Het Hof bouw op 5 manieren mee aan een rechtvaardigere wereld.
1) De zwaarste misdaden berechten
Het Internationaal Strafhof is opgericht met de “miljoenen kinderen, vrouwen en mannen” in het achterhoofd die “het slachtoffer zijn geworden van onvoorstelbare gruweldaden die het geweten van de mensheid diep schokken”. Het is ’s werelds eerste permanente, op een verdrag gebaseerde internationale strafhof dat daders van misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden, genocide en het misdrijf agressie onderzoekt en vervolgt.
In de eerste twintig jaar van zijn bestaan heeft het Hof zaken berecht en opgelost die van belang zijn voor het internationale recht, door een licht te werpen op misdrijven zoals het inzetten van kindsoldaten, de vernietiging van cultureel erfgoed, seksueel geweld of aanvallen op onschuldige burgers. Door zijn vonnissen in exemplarische zaken bouwt het Hof geleidelijk gezaghebbende jurisprudentie op. In 20 jaar werden 31 zaken geopend. De rechters hebben 10 veroordelingen en 4 vrijspraken uitgesproken.
Het Hof heeft momenteel 17 onderzoeken lopen naar enkele van de gewelddadigste conflicten ter wereld, zoals in de Democratische Republiek Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Georgië en Oekraïne.
2) Slachtoffers betrekken
Het Hof berecht en bestraft niet alleen verantwoordelijken voor ernstigste misdrijven, maar zorgt er ook voor dat de stem van slachtoffers wordt gehoord. Slachtoffers zijn degenen die schade hebben geleden als gevolg van het plegen van een misdrijf dat onder de rechtsmacht van het Hof valt.
Slachtoffers nemen deel aan alle fases van de gerechtelijke procedures van het Internationaal Strafhof. Meer dan 10.000 slachtoffers van wreedheden hebben deelgenomen aan rechtszaken, en het Hof onderhoudt met hulpverleningsprogramma’s rechtstreeks contact met gemeenschappen die zijn getroffen door misdaden die onder zijn rechtsmacht vallen.
Het Hof wil ook de veiligheid en de fysieke en psychologische integriteit van slachtoffers en getuigen beschermen. Hoewel slachtoffers geen zaken aanhangig kunnen maken, kunnen zij de aanklager wel informatie verschaffen, onder meer om te beslissen of een onderzoek moet worden geopend.
Het Trustfonds van het Internationaal Strafhof voor Slachtoffers maakt werk van de eerste bevelen van het Hof voor herstelbetalingen. Met bijstandsprogramma’s heeft het fonds ook fysieke, psychologische en sociaaleconomische steun verleend aan meer dan 450.000 slachtoffers.
3) Eerlijke processen garanderen
Alle verdachten worden voor het Internationaal Strafhof onschuldig geacht totdat hun schuld zonder enige redelijke twijfel is bewezen. Elke beschuldigde heeft recht op een openbare en onpartijdige procedure.
Bij het Internationaal Strafhof hebben verdachten en beklaagden essentiële rechten, zoals: informatie over de tenlastelegging; voldoende tijd en mogelijkheden om hun verdediging voor te bereiden; zonder onnodige vertraging worden berecht; vrijheid om een advocaat te kiezen; ontlastend bewijs van de aanklager ontvangen.
Een van deze rechten is ook het recht om de procedure te volgen in een taal die de beschuldigde volledig begrijpt. Dat heeft ertoe geleid dat het Hof gespecialiseerde tolken en vertalers in meer dan 40 talen inzet, en soms vier talen tegelijk gebruikt tijdens dezelfde zitting.
In de eerste 20 jaar werden de deelnemers geconfronteerd met verschillende nieuwe inhoudelijke en procedurele uitdagingen, mijlenver van de plaats van het misdrijf. Bovendien zijn de misdrijven die door het Internationaal Strafhof worden vervolgd van specifieke aard. Het zijn vaak massamisdrijven die een grote hoeveelheid bewijsmateriaal vereisen en veel inspanningen vergen om de veiligheid van de getuigen te waarborgen. De procedures zijn complex en er zijn veel zaken die in de loop van een zaak achter de schermen moeten worden opgelost.
4) Aanvulling van de nationale rechterlijke instanties
Het Hof vervangt de nationale rechterlijke instanties niet. Het is een hof van laatste aanleg. Landen hebben de eerste verantwoordelijkheid om daders van ernstigste misdrijven te onderzoeken, berechten en bestraffen. Het Hof treedt alleen op als het land waar ernstige misdrijven zijn gepleegd die onder de rechtsmacht van het Hof vallen, niet bereid of niet in staat is om ze daadwerkelijk aan te pakken.
Ernstig geweld escaleert snel in de wereld. De middelen van het Hof blijven beperkt en het kan slechts een klein aantal zaken tegelijk behandelen. Het Hof werkt hand in hand met nationale en internationale rechtbanken.
5) Meer steun voor gerechtigheid creëren
Met de steun van 123 staten die partij zijn, uit alle werelddelen, is het Internationaal Strafhof een gevestigde permanente en onafhankelijke gerechtelijke instelling geworden. Maar in tegenstelling tot nationale rechtsstelsels beschikt het Internationaal Strafhof niet over zijn eigen politie. Het is afhankelijk van de medewerking van landen, ook voor de uitvoering van aanhoudingsbevelen of dagvaardingen. Het Hof heeft ook geen grondgebied om getuigen die gevaar lopen te herhuisvesten. Het Internationaal Strafhof is dus voor een groot deel afhankelijk van de steun en medewerking van landen.
Nu het Internationaal Strafhof twintig jaar bestaat, roept het landen overal ter wereld op om hun steun te hernieuwen in de vorm van politieke en financiële steun, door verdachten te arresteren en hun tegoeden te bevriezen, wetgeving aan te nemen om belangrijke bepalingen van het Statuut van Rome (waarmee het Hof werd gecreëerd) in nationale wetgeving om te zetten, en vrijwillige samenwerkingsovereenkomsten te ondertekenen, om bijvoorbeeld getuigen van het Internationaal Strafhof te herhuisvesten.
Alleen met de gezamenlijke en hernieuwde inzet van de internationale gemeenschap kan het Internationaal Strafhof zijn beloften van meer gerechtigheid en verzoening voor allen waarmaken.
Artikel oorspronkelijk verschenen op UN News.