De COVID-19-pandemie heeft de behandeling van kankerpatiënten grondig verstoord. Opsporing, operaties en niet-essentiële onderzoeken werden uitgesteld. Met soms drastische gevolgen voor de komende jaren, zeker wat de vroegtijdige behandeling van de ziekte betreft.
Voor Werelddag tegen kanker op 4 februari heeft dr. Hans Kluge, Regionaal Directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie Europa (WHO Europa) gewezen op de “verschillende risico’s” van COVID-19. “We kunnen het ons niet veroorloven een kankerepidemie te negeren”, waarschuwt hij. Door kanker – een van de hoofdoorzaken van overlijdens in Europa – sterven jaarlijks 2,2 miljoen mensen in de regio, ondanks de preventietools die er al zijn.
Screenings verstoord
Volgens de WHO zijn in een op de drie landen in Europa de diensten voor kankerbestrijding volledig of gedeeltelijk verstoord door de pandemie. De Europese Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie (ESTRO) meldt dat 60% van de afdelingen voor radiotherapie-oncologie een daling in het aantal patiënten heeft vastgesteld tijdens de eerste lockdown.
België
Cijfers van Stichting Kankerregister laten zien dat 44% minder diagnoses werden gesteld in de eerste golf (van april 2020 ten opzichte van april 2019). Door de inhaalbeweging van de zomer was dit cijfer midden september gedaald tot 14%. Dat komt overeen met 5000 niet gestelde diagnoses sinds begin maart: een cijfer dat nog steeds te hoog is, vooral omdat de tweede golf hierin nog niet werd meegerekend.
Voor Liesbet Van Eycken, directeur van Stichting Kankerregister, is het duidelijk wat de oorzaken zijn. “Niet-essentiële consultaties, onderzoeken en ingrepen werden tijdelijk onderbroken of op een heel laag pitje gezet”, legt ze uit in een interview met UNRIC. “Dat was ook het geval met het bevolkingsonderzoek naar borst-, dikkedarm- en baarmoederhalskanker.” Tegen eind april hadden 60% minder mensen de diagnose van kanker gekregen in vergelijking met 2019. “Dat zijn enkele duizenden kankers die niet werden vastgesteld”, vertelt ze. Van Eycken voegt eraan toe dat mensen met klachten aarzelden of angstig waren om een arts te consulteren of naar een ziekenhuis te gaan uit schrik om besmet te geraken met het virus.
Nederland
Onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland toont aan dat het aantal nieuwe kankerdiagnoses in Nederland in maart, april en mei 20 tot 25% lager was dan gebruikelijk door de gezondheidscrisis. De tweede coronagolf in de tweede helft van 2020 leidde er niet tot een verdere daling van het aantal nieuwe kankerdiagnoses. Integendeel, in Nederland werden er zelfs iets meer kankerdiagnoses gesteld van oktober tot en met december 2020 vergeleken met dezelfde periode het jaar voordien.
Een dilemma voor de artsen
Artsen werden tijdens de pandemie geconfronteerd met tal van uitdagingen bij de behandeling van kankerpatiënten, zegt de Europese Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie (ESTRO). Kankerpatiënten zijn immuungecompromitteerd en lopen dus een groter risico te worden besmet met het virus. In geval van besmetting moet de behandeling worden stopgezet. Bovendien worden teams soms ingezet op afdelingen die momenteel onder druk staan door de pandemie, waardoor de zorg nog meer vertraging oploopt.
Europese samenwerking is van essentieel belang in de strijd tegen kanker. WHO Europa lanceert daarom een pan-Europees initiatief tegen kanker, “United Action Against Cancer“, dat gericht is op ziektepreventie, vroegtijdige opsporing, toegang tot diagnose en behandeling, en palliatieve zorg.
Kanker bestrijden tijdens een pandemie
Hoewel artsen en beleidsmakers aan de respons werken op de pandemie, moeten patiënten toch waakzaam blijven voor COVID-19.
Van Eycken geeft aan dat vrijheid en autonomie belangrijk zijn voor kankerpatiënten in hun dagelijkse leven. Een gezonde levensstijl kiezen, evenwichtige voeding, lichaamsbeweging en deelname aan bevolkingsonderzoek zijn voor haar manieren om de ziekte onder controle te houden en te bestrijden. Ze benadrukt echter dat niet alleen je levensstijl of deelname aan een bevolkingsonderzoek belangrijk zijn, ook de zorg is nodig. “Toegang tot zorg, de snelheid tot die toegang, een veilige zorg, mensgerichte zorg en kwalitatieve zorg.” De bestaande infrastructuur is immers van cruciaal belang voor een succesvolle behandeling bij kankerpatiënten.
Liesbet is er zich van bewust dat kankerpatiënten bezorgd zijn over de pandemie. “Kankerpatiënten worden in de vaccinatiestrategie niet vergeten. Integendeel, ze worden zelfs naar voren geschoven. Hou vol, het komt eraan. Zorg dat je goed geïnformeerd bent, en kies ervoor”.
Meer weten over de gevolgen van de COVID-19-pandemie: