België publiceerde onlangs zijn tweede vrijwillige nationale evaluatie van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) op een sleutelmoment, dit jaar zijn we halverwege de uitvoering van die doelen. Het land, dat duurzame ontwikkeling in 2007 in zijn Grondwet opnam, zal de evaluatie op 18 juli voorstellen op het politiek forum op hoog niveau voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties in New York.
Vanaf het begin kondigt het rapport aan dat “de tijd dringt”. In 2022 lag België enkel op schema om de doelstellingen te halen voor 20 van de 51 onderzochte indicatoren. De gevolgen van de Covid-19-pandemie, een onzeker geopolitiek klimaat, de klimaatcrisis, het verlies aan biodiversiteit en sociale ongelijkheid behoren tot de uitdagingen.
Dit artikel belicht in het oog springende thema’s voor België, zoals armoede (SDG 1), gendergelijkheid (SDG 5), betaalbare en schone energie (SDG 7) en klimaatactie (SDG 13).
Eén Belg op vijf loopt risico op armoede
De Covid-19-crisis en de inflatie hebben de situatie van de meest kwetsbare gezinnen verzwakt. Ondanks sociale hulpverlening leven in België (in 2022) 2,14 miljoen mensen, of 18,7% van de bevolking, met het risico op armoede of sociale uitsluiting. Bovendien leeft 13,2% van de Belgen in huishoudens met een inkomen onder de nationale armoedegrens, en 5,8% van de bevolking kampt met ernstige materiële en sociale deprivatie.
“Achter de nationale cijfers gaan regionale verschillen schuil”, merkt de review op. De meest precaire situatie wordt opgetekend in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Aanhoudende loonkloof tussen mannen en vrouwen
De nationale evaluatie de balans op van de maatregelen die door de overheid zijn genomen om gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen. Daarbij valt een aanhoudende loonkloof per uur op: vrouwen verdienen gemiddeld 5,3% minder dan mannen.
Ook de doelstelling van 50% vrouwen in de verschillende parlementen van het land is niet gehaald. In 2022 bedroeg het aandeel vrouwen verkozen in de (federale) kamer en in de gewest- en gemeenschapsparlementen in België 42,9% van het totale aantal gekozen vertegenwoordigers. Met 64 verkozenen van de 150 zetels in het federale parlement, hebben vrouwen 42,6% van de zetels in handen, vergeleken met 36% in 2007.
De review wijst ook op een tekortkoming: “De strijd tegen femicide, de meest extreme vorm van gendergeweld, zou een nationale prioriteit moeten zijn”. Over dit onderwerp ontbreken nog officiële statistieken om de omvang van het probleem te kunnen inschatten, terwijl een wet in voorbereiding is die het mogelijk zou maken om een officiële verzameling van statistische gegevens op te zetten.
Doel hernieuwbare energie “in 2030 gehaald”
Voor de doelstelling van SDG 7 “betaalbare en schone energie”, bevindt België zich in een dubbelzinnige situatie. Enerzijds is de indicator voor hernieuwbare energie positief. Anderzijds blijft de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen groot.
In 2021 was 13% van het bruto-eindverbruik van energie in België afkomstig van hernieuwbare energiebronnen – een duidelijke verbetering, vergeleken met minder dan 10% in 2019 en 6% in 2010.
Om SDG 7 tegen 2030 te behalen, moet het aandeel hernieuwbare energiebronnen 17,5% bedragen. Volgens de projecties van het Nationaal Energie- en Klimaatplan 2021-2030 zal die doelstelling gehaald worden. Toch blijft België daarmee onder het Europese gemiddelde, dat in 2022 21,78% hernieuwbare energie (bruto-eindverbruik) optekende.
“Het energiebeleid moet gericht zijn op het uitbannen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen”, vervolgt het rapport, waarbij wordt benadrukt dat olie en aardgas in 2020 goed waren voor 71% van de energievoorziening van België.
Daarnaast heeft de oorlog in Oekraïne geleid tot nieuwe uitdagingen, waaronder stijgende elektriciteits- en gasprijzen en de tienjarige verlenging van twee kernreactoren.
Klimaatactie: ruimte voor verbetering
Op de indicatoren voor klimaatactie is België alleen groen voor zijn bijdrage aan internationale financiering. De Belgische bijdrage aan het Groen Klimaatfonds bedroeg in 2021 125 miljoen euro tegenover 63,2 miljoen euro in 2013 en volgt een gunstige trend.
In 2021 daarentegen bedroegen de broeikasgasemissies die niet onder het communautair systeem voor de handel in emissierechten vallen (huisvesting, vervoer, diensten, landbouw enz.) 69,5 miljoen ton CO2-equivalent in België (tegenover 74,25 miljoen ton in 2019, het jaar voor de pandemie). Om deze SDG tegen 2030 te halen, moet dit cijfer teruggebracht worden tot 42,2 miljoen ton, maar dat zal niet gehaald worden, volgens de projecties van het Belgisch Nationaal Energie- en Klimaatplan 2021-2030.
“België ligt nog niet op schema om de uitstoot van gebouwen, voertuigen en landbouw snel genoeg te verminderen om de restrictieve doelstellingen van Europa te halen.” In de review wordt opgemerkt dat “snelle elektrificatie van (bedrijfs-)wagens enig comfort biedt, maar grootschalige uitbreiding van laadinfrastructuur vereist.”
En daarna…
Na de presentatie op 18 juli op het politiek forum op hoog niveau voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties, zullen alle vrijwillige nationale evaluaties die door 39 landen zijn uitgevoerd, evenals de evaluatie van de Europese Unie (EU), worden meegenomen in de besprekingen van de volgende SDG-Top, gepland voor 17-18 september 2023, en de Top van de Toekomst in 2024.
België benadrukt zijn proactieve en dynamische aanpak. De huidige federale regering, die sinds oktober 2020 aan de macht is, keurde in 2021 een nieuw Federaal Plan voor Duurzame Ontwikkeling goed, waarin 240 maatregelen zijn opgenomen die door de verschillende ministeries moeten worden uitgevoerd. Er bestaan nog tal van andere plannen voor de SDG’s, op verschillende bevoegdheidsniveaus in België, onder meer over natuurbescherming, waterbeheer, circulaire economie, geweld tegen vrouwen en steun aan eenoudergezinnen.
Meer informatie
- Duurzame ontwikkeling: de SDG’s
- De vrijwillige nationale evaluatie van België, gepubliceerd in juni 2023, zes jaar na een eerste evaluatie in 2017, is het resultaat van een brede raadpleging waarbij zowel de verschillende niveaus van de Belgische overheid als het maatschappelijk middenveld en de particuliere sector betrokken waren.
- De Europese evaluatie over duurzame ontwikkeling.