De COVID-19-pandemie zorgt voor meer armoede over de hele wereld. Ook in Europa is er steeds meer vraag naar voedselhulp.
Deze week belichten twee internationale dagen de wereldwijde toename van armoede, nl. Wereldvoedseldag (16/10) en Internationale dag voor de strijd tegen armoede (17/10).
Volgens de Wereldbank moeten wereldwijd meer dan 730 miljoen mensen rondkomen met minder dan 1,90 dollar per dag. Zoals VN-Secretaris-Generaal António Guterres opmerkt, kan de COVID-19-pandemie er bovendien voor zorgen dat “dit jaar maar liefst 115 miljoen mensen in armoede belanden”.
In 2016 bevond iets minder dan 16% van de bevolking van de Europese Unie zich “in een situatie van materiële en sociale deprivatie”. Dat wil zeggen dat mensen door een gebrek aan financiële middelen zich bepaalde uitgaven niet konden veroorloven wat betreft huisvesting, kleding, voedsel en vrije tijd.
Inkomensarmoede, ofwel leven onder de armoedegrens (vastgesteld op 60% van het mediane inkomen) treft 17,3% van de bevolking.
Volgens liefdadigheidsinstellingen zijn 1 miljoen mensen in Frankrijk in armoede beland door de gezondheidscrisis. Zij voegen zich bij de 9,3 miljoen Fransen die al onder de armoedegrens leven.
In Nederland leeft 16,8% van de bevolking in armoede. In het Verenigd Koninkrijk bedraagt dit percentage 20%, in Italië 26,6% en in Griekenland stijgt het percentage tot bijna een derde van de bevolking. In Ierland leeft 14% van de bevolking onder de armoedegrens en in Portugal loopt naar schatting 21% van de bevolking risico op armoede.
De armoedecijfers in Spanje zijn ontzettend hoog. In 2018 liep 26,1% van de Spaanse bevolking en 29,5% van de kinderen risico op armoede of sociale uitsluiting. Volgens een rapport van Philip Alston, voormalig speciale VN-rapporteur voor extreme armoede en mensenrechten, is dit een van de hoogste percentages in Europa.
COVID-19 creëert “nieuwe armen”
Een opvallend feit is dat er “nieuwe armen” bijkomen door COVID-19. Deze mensen leefden al in precaire omstandigheden nog voor de pandemie uitbrak. Hun situatie ging er dan ook snel op achteruit door de coronacrisis.
45% van de Fransen die tijdens de lockdown hulp zochten bij Secours Populaire, een Franse liefdadigheidsorganisatie, had voordien nog nooit aangeklopt bij de vereniging.
Volgens het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting heeft 1 op de 5 Nederlanders in maart een inkomensverlies ervaren. Zowel in België als in Nederland werden jongeren, zelfstandigen en flexwerkers het meest getroffen. Velen verwachtten al dat hun inkomen met ongeveer 30% zou dalen. De Nationale Bank van België schat dat er voor 2020 ongeveer 5 miljard euro aan gezinsinkomen verloren zal gaan voor de totale bevolking, waarbij de gezinnen met de laagste inkomens de grootste verliezen zullen lijden.
Een op de vier kinderen dreigt in armoede te belanden
Volgens een verslag van de Europese Rekenkamer gepubliceerd in 2019, liepen 23 miljoen kinderen in de Europese Unie in 2018 het risico op armoede of sociale uitsluiting.
In de EU hebben Roemenië, Bulgarije, Griekenland en Italië met meer dan 30% het hoogste percentage minderjarigen die in armoede of uitsluiting dreigen te belanden. In Spanje bedroeg dat percentage 29,5% in 2018.
De laagste percentages werden daarentegen vastgesteld in Denemarken (15,2%), Nederland (15,2%), Tsjechië (13,2%) en Slovenië (13,1%).
Ondervoeding treft 7% van de Europeanen
Volgens het Wereldvoedselprogramma, de Nobelprijswinnaar voor de Vrede van dit jaar, zijn bijna 690 miljoen mensen ondervoed. Op mondiaal niveau schatten de Verenigde Naties dat minstens 83 miljoen meer mensen, en mogelijk zelfs 132 miljoen, honger zouden kunnen lijden als gevolg van het coronavirus.
Ook al is Europa bij lange na niet de meest getroffen regio, toch heeft volgens Eurostat 7 procent van de Europese bevolking niet genoeg te eten. In 2018 kon een op de tien Italianen door geldgebrek slechts om de dag een volledige maaltijd krijgen. In Frankrijk gaat het volgens Secours Populaire om één op vijf personen.
De pandemie heeft geleid tot een inkomensverlies bij veel mensen, een algemene stijging van voedselprijzen en problemen in het voedselaanbod bij sommige landen.
De rol van verenigingen en voedselbanken is nu nog belangrijker geworden. Uit een recente studie van Stichting Armoedefonds blijkt dat 46,3% van de lokale hulporganisaties in Nederland, waaronder 61% van de voedselbanken, een stijging in hulpvragen van particulieren ervaart. Ook meer Belgen klopten dit jaar bij de voedselbank aan: de Belgische voedselbanken moesten hun voedselbedeling met een derde verhogen vergeleken met vorig jaar.
De link met sociale en ecologische rechtvaardigheid
De eerste Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling, geen armoede, zal niet bereikt worden als er geen rekening wordt gehouden met het milieu. Daarom is het thema van de Internationale dag voor de strijd tegen armoede dit jaar “Samen werken aan sociale en ecologische rechtvaardigheid voor iedereen”.
Overmatige exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, vervuiling en milieuaantasting treffen de armsten buitengewoon hard. Bovendien lopen miljoenen meer mensen het risico om in armoede te belanden als gevolg van de klimaatverandering en de milieuaantasting.
VN-Secretaris-Generaal António Guterres roept de regeringen op om na te denken over een economisch model dat ecologische duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid integreert en om dit model in praktijk te brengen. “Regeringen moeten de economische transformatie versnellen door te investeren in een groen en duurzaam herstel, in deze bijzondere tijden, zijn bijzondere maatregelen nodig om tegen armoede te vechten”, zei Guterres.