Voor journalisten wereldwijd is de COVID-19-pandemie een ongezien verhaal. De onophoudelijke nieuwsstroom, een ‘infodemie’ van misinformatie, en de persoonlijke uitdagingen die de pandemie voor ieder van ons stelt, maken dit een van de meest unieke verhalen ooit voor verslaggevers.
“Vanuit journalistiek oogpunt is het waarschijnlijk een van de grootste gebeurtenissen waarover ik verslag uitbreng”, zegt Kysia Hekster, TV-reporter bij de Nederlandse publieke omroep NOS.
Terwijl duizenden werknemers tijdens de pandemie telewerken, hebben veel journalisten geen andere keuze dan toch te blijven werken in de studio of op de redactie, of om de straat op te gaan om reportages te maken.
“Ik ben niet meer gestopt [met werken] sinds de lockdown. Het is nu eenmaal de taak van een journalist verslag uit te brengen over wat er in de krantenkoppen staat, en daarvoor moet je dus paraat staan”, vertelt Leslie Rijmenams, presentatrice bij de Belgische Franstalige radiozender Nostalgie.
Yves Herman, de hoofdfotograaf van Reuters voor de Benelux, heeft al maandenlang bijna elke dag verslag uitgebracht over de pandemie. Dat deed hij vanuit ziekenhuizen, woonzorgcentra, uitvaartcentra en mortuaria, telkens met volledige beschermende kledij aan.
“Ondanks de risico’s vond ik het een heel belangrijk onderwerp om verslag over uit te brengen. Voor zover ik weet is het een van de weinige verhalen ter wereld – behalve misschien de Tweede Wereldoorlog – die echt iedereen treft”, vertelt hij aan UNRIC.
Infodemie en agressie
Journalisten moeten niet alleen voortdurend berichten over het virus, ze moeten ook strijden tegen wat de Wereldgezondheidsorganisatie omschrijft als een ‘infodemie’. Misinformatie, desinformatie en geruchten kunnen zich tijdens een gezondheidscrisis als een lopend vuurtje verspreiden.
“Je kunt alles vinden op het internet. Mensen delen zaken op sociale media die ze niet volledig hebben gelezen”, zegt Cordula Schnuer, reporter bij Delano, een Engelstalig tijdschrift en website in Luxemburg. “Het is belangrijk dat je een betrouwbare bron of nieuwszender vindt.”
Bij sommige media heeft de pandemie zelfs geleid tot meer geweld en agressie tegenover de nieuwsteams ter plaatse. NOS verwijderde noodgedwongen de logo’s van hun satellietwagens omdat het geweld in de hand werkte bij een groep mensen die gelooft dat het virus een hoax is en dat NOS “nepnieuws” is.
“Het is een bedreiging voor de persvrijheid, de vrijheid voor onafhankelijke journalistiek en dus ook voor de democratie. Het is onaanvaardbaar”, zegt Hekster.
Een sprankje hoop
Meer mensen gaan op zoek naar informatie over het virus. Tegelijkertijd zien media zoals NOS een aanzienlijke piek in het aantal kijkcijfers. Maar er is ook het risico van overdaad aan informatie.
Ik hoor mensen rondom mij zeggen dat ze het nieuws niet meer volgen omdat ze zich zo ontredderd voelen”, vertelt Hekster.
In die omstandigheden kunnen verhalen die potentiële oplossingen bieden, of die een sprankje hoop geven, mensen helpen opbeuren.
Yves Herman fotografeerde bijvoorbeeld een 103-jarige voormalige huisarts die geld inzamelde terwijl hij de afstand van een marathon aflegde in zijn tuin. Hij vertelt ook hoe bewoners van een Belgisch woonzorgcentrum de pijn van de afstandsmaatregelen probeerden te verzachten door hun geliefden te omhelzen via een “knuffelgordijn”. Dankzij het plastic gordijn konden gezinnen elkaar voor het eerst sinds maanden vasthouden.
“Het was echt heel speciaal”, vertelt Yves Herman. “Ik zag mensen in tranen uitbarsten. Het was hun enige manier om fysiek contact te hebben met iemand die belangrijk voor hen was.”
De topprioriteit van journalisten is verslag uitbrengen, wanneer ze daarbij context, perspectief en oplossingen aanreiken, krijgen ze ook de kans om constructief te zijn.
“Hoewel een nieuwsbericht alarmerend kan zijn, kunnen wij een andere dimensie toevoegen of er zo neutraal mogelijk over berichten”, zegt presentatrice Leslie Rijmenams, die ook mede-oprichtster is van New6s, een Belgische vereniging die constructieve journalistiek onder mediaprofessionals promoot.
Ze voegt eraan toe dat hoewel de risico’s van het virus niet moeten worden onderschat, constructieve journalistiek een alternatieve weg kan bieden om de situatie draaglijker te maken.
“Door je publiek te laten meedoen, door hoop te bieden en door hen te laten inzien dat ze deel uitmaken van de oplossing zullen we erin slagen om dit virus samen te verslaan”, zegt ze.
Meer informatie:
- UNRIC COVID-19-pagina
- De Verenigde Naties hebben de ‘Verified’- en #PledgetoPause-campagne gelanceerd om de wereldwijde verspreiding van desinformatie over de COVID-19-pandemie tegen te gaan: https://unric.org/en/un-secretary-general-launches-pledgetopause-to-fight-misinformation/