Nu de wereldbevolking de kaap van de 8 miljard voorbij is, staan demografie en daaraan gekoppeld, vruchtbaarheidscijfers, aan de top van de agenda voor steeds meer regeringen.
Twee derde van de wereldbevolking leeft op plaatsen waar de vruchtbaarheidscijfers onder het “vervangingsniveau” van 2,1 geboorten per vrouw liggen.
Vruchtbaarheidscijfers die afwijken van 2,1 worden over het algemeen beschouwd als waarschuwingstekens van dreigende overbevolking of catastrofale ontvolking.
Oplossingen worden vaak gekoppeld aan vruchtbaarheid, wat de rechten van vrouwen en meisjes in gevaar brengt. Vrouwen moeten kunnen kiezen of, wanneer en hoeveel kinderen zij willen.
Het rapport “State of the World Population”, geschreven door externe adviseurs en onderzoekers in samenwerking het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA), onderzoekt de huidige bevolkingstrends, en hoe de opvattingen van onder andere het grote publiek, beleidsmakers, academici de sociale verhoudingen, de economie en het politieke discours beïnvloeden.
Ontoereikende oplossingen
Onderzoek voor dat verslag heeft een recente sterke toename aan het licht gebracht van het aantal regeringen dat beleid vaststelt om de vruchtbaarheidscijfers te verhogen, te verlagen of te handhaven. Uit de analyse blijkt dat dit beleid vaak gepaard gaat met minder vrijheden.
In werkelijkheid bestaat er geen perfecte bevolkingsgrootte, en is er geen betrouwbare manier om een bepaalde bevolkingsgrootte te bereiken. De vruchtbaarheidscijfers fluctueren om vele redenen die ver buiten het bereik van overheidsmaatregelen liggen.
Vrouwen ervan overtuigen om meer of minder kinderen te krijgen lijkt voor sommige leiders misschien haalbaarder dan andere maatregelen te nemen die aan bevolkingsgroei gelinkt zijn, zoals de klimaatcrisis aanpakken door duurzame consumptie en productie te promoten, of overheidsinvesteringen doen om gelijke toegang tot kwaliteitsonderwijs, werkgelegenheid, gezondheidszorg en sociale bescherming te garanderen.
Gendergelijkheid: de beste manier om demografische veranderingen aan te pakken
Gelukkig beginnen landen de uitdagingen aan te gaan met nieuwe oplossingen. Bij het plannen van voortdurende demografische veranderingen stellen zij geen doelen, maar streven zij naar demografische veerkracht. Die aanpak houdt in dat de sociale en economische stelsels in overeenstemming blijven met wat de bevolking nodig te heeft om zich te ontwikkelen.
Uit een recente VN-studie blijkt dat een grotere gendergelijkheid in de beroepsbevolking veel meer zou bijdragen tot de instandhouding van economieën in vergrijzende samenlevingen dan een terugkeer naar een hogere vruchtbaarheid. Om die richting te slaan, moeten we investeren in het verzamelen en analyseren van gegevens.
In plaats van beleid in te stellen om de keuzes van individuen te beïnvloeden, moeten regeringen zich richten individuen in staat stellen om hun individuele reproductieve doelen te bereiken.
Dat betekent een versterking van de pensioen- en gezondheidszorgstelsels, de invoering van gezinsvriendelijk beleid – zoals programma’s voor ouderschapsverlof en belastingaftrek voor kinderen – en de bevordering van gendergelijkheid op de werkplek.
Dat vereist gezamenlijke actie van beleidsmakers, parlementsleden, jongeren en ouderen, activisten, de privésector en maatschappelijke organisaties om de voorwaarden te creëren voor een wereld waarin iedereen zijn rechten, keuzes en verantwoordelijkheden kan uitoefenen.