Sinds de uitbraak van COVID-19 in Europa zijn stress- en angstniveaus aanzienlijk gestegen. Verlies aan levens als gevolg van COVID-19 veroorzaakt diepe bedroefdheid en angst. Die gevoelens van angst en verlies zijn de meer onrechtstreekse gevolgen van de pandemie. De noodzakelijke lockdownmaatregelen hebben een economische crisis veroorzaakt die tevens kan leiden tot een vorm van collectieve angst, omdat bedrijven moeten vechten om te overleven en individuen op staatssteun terugvallen. Dagelijkse routines worden beperkt en eenzaamheid groter, dat weegt op de geestelijke gezondheid van de bevolking. Er wordt verwacht dat drugs- en alcoholverslavingen zullen toenemen en dat ook het zelfmoordcijfer en het aantal zelfverminkingen zullen stijgen.
Dr. Hans Kluge, Directeur van de Europese afdeling van de Wereldgezondheidsorganisatie, verwachtte deze trend. In maart verklaarde hij al dat de “maatregelen om de verspreiding van COVID-19 te vertragen de druk op onze gezondheidssystemen verminderen, maar wel tegen een aanzienlijke sociale en economische prijs. Fysieke afstands- en isolatiemaatregelen en de sluiting van scholen en werkplekken vormen een bijzondere uitdaging voor ons. Het is volkomen natuurlijk dat ieder van ons gedurende deze tijd stress, bezorgdheid, angst en eenzaamheid voelt.”
De negatieve gevolgen voor geestelijke gezondheid worden in heel Europa aangepakt. De Belgische Minister van Volksgezondheid, Maggie De Block, erkent de geestelijke gezondheidscrisis: “Je kan sterven aan dit virus, maar ook aan eenzaamheid.” Dat standpunt wordt gedeeld door experts in heel Europa. Volgens Diego Figueras, een psychiater in het San Carlos Ziekenhuis in Madrid, “zal het opgebouwde trauma en het psychologische leed een even onzichtbare vijand zijn als het virus zelf, met soms zwaardere gevolgen, vooral in het geval van eenzaamheid.”
De ernst van de lockdownmaatregelen is in heel Europa verschillend. Maar Spanje heeft een van de langste en strengste lockdowns opgelegd. Door de recente versoepeling van de Spaanse lockdown, kunnen verschillende generaties, waaronder ook kinderen, na meerdere weken nu weer naar buiten en dat in verschillende tijdspannes. Professionals die met kinderen werken hadden al melding gemaakt van verhoogde stress- en angstniveaus onder jongere leeftijdsgroepen. De campagne om de beperkingen op te heffen werd geleid door psycholoog Heike Freire, die aangaf dat de benarde situatie van de Spaanse burgers bijzonder acuut kan zijn vanwege hun leefomstandigheden – velen wonen in appartementen met beperkte toegang tot frisse lucht en zonlicht.
Na de gedeeltelijke versoepeling van de lockdown worden kinderen nog steeds geconfronteerd met aanzienlijke beperkingen. Dit is niet uniek voor Spanje, aangezien scholen in Europa nog geheel of gedeeltelijk gesloten blijven. Daardoor kunnen kinderen te maken krijgen met een ernstig gebrek aan structuur, stimulering en sociaal contact: aspecten die van vitaal belang zijn voor de ontwikkeling en het welzijn van een kind.
In heel Europa is opdracht gegeven tot studies om inzicht te verkrijgen in de gevolgen van de pandemie voor geestelijke gezondheid. De eerste resultaten beginnen de ernst van de situatie al te illustreren.
Volgens het Nationaal Bureau voor Statistiek hebben meer dan 25 miljoen mensen in het Verenigd Koninkrijk eind maart, wanneer de lockdown werd aangekondigd, een hoge mate van angst ervaren. Uit het onderzoek bleek dat het verhoogd angstniveau vooral het gevolg was van bezorgdheid over persoonlijk welzijn (8,5 miljoen), werkzekerheid (6,2 miljoen) en de impact van COVID-19 op hun financiën (5,3 miljoen).
Het Belgisch instituut voor Volksgezondheid, Sciensano, heeft tevens de ervaringen van 44.000 respondenten verzameld en de resultaten tonen ernstige gevolgen wat de omvang van de geestelijke gezondheidscrisis betreft. Het rapport concludeert dat depressiestoornissen sterk zijn toegenomen van 10% in 2018 tot een huidig percentage van 16%. Bovendien blijkt uit onderzoek dat jongeren tussen 16 en 24 het hardst getroffenen zijn. Depressies zijn verdrievoudigd bij jonge vrouwen (30%) en verviervoudigd bij jonge mannen (29%).
Italiaanse universiteiten zijn ook begonnen met onderzoek naar het effect van de pandemie op geestelijke gezondheid. Italië was het eerste Europese land met een aanzienlijke COVID-19 uitbraak, en de situatie in regio’s als Lombardije was verwoestend. Dr. Rodolfo Rossi, onderzoeker aan de Universiteit van Rome, zei dat de resultaten zijn verwachtingen bevestigden: “we zien een verhoogde aanwezigheid van angst, depressie en slapeloosheid”. Uit de resultaten van de online vragenlijst bleek dat 37% van de respondenten posttraumatische stresssymptomen had, 17% symptomen van depressie, 20% ernstige ongerustheid, 7% slapeloosheid en 21% stress.
De werkelijke omvang van de geestelijke gezondheidscrisis zal waarschijnlijk nog enige tijd niet bekend zijn. Uit verklaringen en studies blijkt echter al duidelijk dat de mentale gezondheidssituatie in Europa te lijden heeft onder COVID-19 en dat dit een punt van zorg en een prioriteit moet blijven tijdens de periode van herstel.
Meer info over het coronavirus op:
https://unric.org/nl/coronavirus-covid-19/
https://www.un.org/coronavirus
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
