Klimaatverandering verstoort niet enkel het natuurlijke evenwicht, maar ook onze mentale gezondheid. Toch wijzen overheden maar ongeveer 2% van hun gezondheidsbudget toe aan mentaal welzijn. Dat budget moet stijgen naarmate de klimaatverandering toeneemt, zegt Dr. Sanae Okamoto, onderzoeker aan de VN-Universiteit in Maastricht, UNU-MERIT, die een psychologische achtergrond heeft in gedragswetenschappen en cognitieve neurowetenschappen.
“Net als vele anderen voel ik me overweldigd door de enorme en onzekere gevolgen van klimaatverandering. Het is eng,” vertelt ze in een interview met UNRIC. “Daarom wil ik de impact begrijpen en bewijs verzamelen, zodat we in staat zijn om die wereldwijde uitdaging het hoofd te bieden.”
Dr. Sanae Okamoto’s onderzoek richt zich op de relatie tussen klimaatverandering en mentaal welzijn. Samen met haar collega’s van de VN-Universiteiten UNU-CRIS en UNU-EHS, WHO en UNICEF organiseerde ze een VN-event op hoog niveau tijdens VN-Klimaatverandering conferentie (COP28) over dat onderwerp.
1- Kan u enkele specifieke voorbeelden geven van de impact van klimaatverandering op de mentale gezondheid?
Er ontstaan nieuwe termen die de impact van klimaatverandering op mentale gezondheid beschrijven. “Klimaatveranderingsangst” wordt geassocieerd met de symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis en wordt ervaren door mensen, vaak jongeren, die overweldigd zijn door angst en het gevoel dat ze geen controle hebben over de toekomst van de planeet. “Eco-verdriet” wordt getriggerd door milieudegradatie waar te nemen, mediabeelden te bekijken of de klimaatcrisis indirect te ervaren. “Solastalgia” beschrijft de gevoelens van mensen die hun geboorteland of vertrouwde omgeving snel zien veranderen en een gevoel van plaatsverlies ervaren.
Onderzoek toont aan dat die mentale aandoeningen kunnen ontstaan door acute gebeurtenissen zoals stormen, overstromingen en bosbranden; door veranderingen op lange termijn zoals droogte en hittestress en de daarmee geassocieerde voedsel- en wateronzekerheid; en door langdurige veranderingen in landschappen en fysieke omgevingen veroorzaakt door veranderde ecosystemen en landschappen.
2 – Hoe draagt het gebrek aan vooruitgang in wereldwijde klimaatactie volgens u bij aan onrust, vooral onder jongeren en kinderen?
De risico’s en gebeurtenissen veroorzaakt door de klimaatverandering komen bijna dagelijks in het nieuws. Daardoor zijn veel jongeren en kinderen zich bewust van de traagheid van overheden in wereldwijde klimaatactie.
Baanbrekend onderzoek uit 2021, uitgevoerd in 10 verschillende landen (Australië, Brazilië, Finland, Frankrijk, India, Nigeria, Filippijnen, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten) met 10.000 jongeren (16-25 jaar), onthult dat bijna 60% zich “zeer of extreem bezorgd” voelt. Velen associeerden ook negatieve emoties – angst, verdriet, boosheid en machteloosheid – met klimaatverandering. Het onderzoek toont aan dat jongeren wereldwijd van mening zijn dat overheden niet op een samenhangende en dringende wijze handelen als reactie op de klimaatcrisis. De jongeren geven aan dat ze zich verraden en in de steek gelaten voelen, zowel individueel als namens toekomstige generaties.
Een ander onderzoek meldde dat klimaatangst voor jongeren een rol speelt in hun beslissing over kinderen krijgen, met 97% die zich zorgen maken over het welzijn van kinderen in de toekomst.
Hoewel klimaatverandering nu wordt erkend als een ramp voor de gezondheid van kinderen, met meer dan 88% van de huidige ziektes door klimaatverandering die bij kinderen voorkomen, wordt er zeer weinig aandacht besteed aan de mentale gezondheidsgevolgen van klimaatrisico’s voor kinderen. Ongeveer 85%, of 2,2 miljard van alle kinderen wereldwijd, leeft in lage- en middeninkomenslanden die ook het meest kwetsbaar zijn voor klimaatrisico’s.
3 – Welke resultaten hoopt u te bereiken met uw werk?
Momenteel heeft slechts 28% van de landen een functioneel programma dat mentale gezondheidszorg en psychosociale ondersteuning integreert in paraatheid en rampenrisicovermindering, ook voor klimaatgerelateerde gevaren.
Overheden besteden gemiddeld slechts 2% van hun gezondheidsbudget aan mentaal welzijn. Kleinere budgetten leiden tot minder toegang tot goede gezondheidszorg en een gebrek aan geestelijk gezondheidszorgpersoneel. Wereldwijd staat de mentale gezondheidszorg voor grote uitdagingen, zelfs zonder rekening te houden met klimaatverandering. Eén miljard mensen wereldwijd lijden momenteel aan een psychische aandoening, met slechts 13 mentale gezondheidswerkers per 100.000 mensen wereldwijd. De situatie is nog ernstiger in samenlevingen waar mentale gezondheidsproblemen cultureel taboe zijn.
Daarom is het, zowel op nationaal als internationaal niveau, dringend nodig om prioriteit te geven aan de aanpak van mentale gezondheidsproblemen en er voldoende middelen aan toe te wijzen.
COP28 hield de eerste Gezondheidsdag op 3 december. Samen met veel andere mensen die in de gezondheidssector werken en onderzoek doen, hoop ik dat gezondheid centraal komt te staan op de klimaatagenda.
Specifiek moet de aanwezigheid van gezondheid en geestelijke gezondheid binnen de werkstromen over adaptatie en niet-economisch verlies en schade van UNFCCC (VN-Klimaatverandering) ook worden uitgebreid met specifieke, toegewijde financieringsmechanismen.
4- Tijdens onze interactie met jongeren ontmoeten we jonge mensen die geloven dat ze geen 50 jaar zullen worden. Hoe gaat u hiermee om?
Het is belangrijk een veilige omgeving te bieden waar jongeren openlijk over hun gevoelens kunnen praten, om hun zorgen met empathie te erkennen en hen te verzekeren dat het normaal is dat ze zich zorgen te maken over de toekomst.
Het is ook belangrijk dat je benadrukt dat er wereldwijd veel positieve acties zijn en jongeren aanmoedigt om een aantal positieve kleine acties te ondernemen, zoals deelnemen aan schoolprojecten, familie- of gemeenschapsactiviteiten, enz. om hen verbonden te laten voelen met anderen en de natuur. Daarnaast is het noodzakelijk het emotionele welzijn van jongeren te monitoren, en als de angst aanhoudt of hun normale dagelijkse activiteiten (bijv. schoolwerk, spelen met vrienden, eten, slapen) verstoord door buitensporige zorgen over de klimaatcrisis overleven, is het belangrijk om zo snel mogelijk een erkende deskundige te raadplegen.
5 – Hoe kan het onderwijs volgens u de veerkracht van toekomstige generaties in het licht van klimaatgerelateerde uitdagingen bevorderen?
Kennis opbouwen over klimaatverandering, maar ook van elkaar leren wat we kunnen doen moet worden beschouwd als een “nieuw normaal” leerplan, aangezien leerkrachten, ouders en verzorgers zich ook angstig kunnen voelen. We moeten die mensen, die de volgende generatie begeleiden, de juiste kennis bijbrengen en uitleggen welke acties we kunnen ondernemen.
We moeten kinderen ook leren over klimaatfeiten zonder hen bang te maken, zoals ervaringsleren met gemeenschapsactiviteiten, bijvoorbeeld bomen planten in de nabije omgeving en interactie met wetenschappers. Dat helpt kinderen om de juiste kennis en een gevoel van samenhorigheid op te bouwen en kan leiden tot de ontwikkeling van een ecosysteem dat door de gemeenschap wordt gesteund.
6- Wat zijn de belangrijkste acties en prioriteiten die u beleidsmakers aanbeveelt om de mentale gezondheidseffecten van klimaatverandering aan te pakken?
Onderschat de impact van mentale aandoeningen op de bevolking niet. Dat effect kan worden versterkt door bestaande kwetsbaarheden en ongelijkheden met betrekking tot leeftijd, geslacht, etniciteit, handicap, economische ongelijkheid en ontheemding. Hierdoor kan een slechte gezondheid leiden tot verminderde cognitieve vaardigheden, gespannen familiale en sociale relaties, verslaving en zelfs zelfmoord. Het is een uitdaging, maar als we die goed aanpakken, is het ook een kans voor de volksgezondheid.
Beleidsmakers moeten dit onderwerp opnemen in de nationale klimaatstrategie door het mentale gezondheidszorgbudget te verhogen en nieuwe technologieën en gemeenschapsgerichte benaderingen te onderzoeken.
7 – Wat is de belangrijkste boodschap die u hoopt dat lezers meenemen uit uw werk?
Aanvaard dat het overweldigend is, vergroot het bewustzijn, leer wat we kunnen doen, zoals milieuvriendelijk gedrag. Dat kan gaan om plastic recyclen, openbaar vervoer gebruiken, afval verminderen, opruimacties, en proberen om zelf kleine acties te ondernemen, maar ook anderen aanmoedigen om zich aan te sluiten.
Nuttige links:
- WHO-beleidsnota over klimaatverandering en mentale gezondheid
- Klimaat: belangrijke feiten over COP28
- Herbekijk de sessie over dit thema op COP28
- UNU-beleidsnota’s over klimaatverandering en mentale gezondheid: Samen een veerkrachtige toekomst creëren:
