De oceaan is de motor van weer en klimaat. Ze ondersteunt de wereldeconomie en zorgt voor voedselzekerheid. Klimaatverandering verstoort de oceaan en verhoogt de risico’s voor honderden miljoenen mensen. Stijgende temperaturen en smeltend ijs beïnvloeden het niveau van de oceanen en de werking van oceaanstromingen die ons klimaat en weerpatronen regelen.
Dit jaar is de Werelddag voor meteorologie, die op 23 maart valt, gewijd aan “oceaan, weer en klimaat” om de aandacht te vestigen op waarnemingen en onderzoek die de milieurisico’s voor de oceaan door klimaatverandering tegengaan.
De oceaan absorbeert meer dan 90% van de overtollige warmte die door broeikasgassen wordt vastgehouden, en beschermt ons zo tegen verdere temperatuurstijgingen als gevolg van de klimaatverandering. Het natuurlijke evenwicht tussen oceaan en atmosfeer wordt echter steeds meer verstoord door de impact van menselijke activiteiten. De temperatuur stijgt en haar chemische samenstelling verandert, waardoor mariene ecosystemen en de mensen die ervan afhankelijk zijn, worden verstoord.
“De warmte van de oceaan heeft recordhoogten bereikt als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen, en de verzuring van de oceaan neemt toe. Dat zal gevolgen hebben voor honderden jaren, want de oceaan heeft een lang geheugen,” zei Petteri Taalas, Secretaris-Generaal van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). De WMO is de toonaangevende stem van de Verenigde Naties op het gebied van weer, klimaat en water.
Het thema van de Werelddag voor meteorologie dit jaar sluit aan bij de start van het door UNESCO geleide Decennium van de Oceaanwetenschappen voor Duurzame Ontwikkeling (2021-2030). De WMO zet zich in voor de doelstellingen van dat Decennium.
De blauwe economie
De “blauwe economie”, die jaarlijks tussen 3 000 en 6 000 miljard dollar waard is, is goed voor meer dan driekwart van de wereldhandel en voorziet in het levensonderhoud van meer dan 6 miljard mensen.
Toch kosten extreme weersomstandigheden, zoals hevige wind, grote golven, mist, stormen, ijs op zee en ijzel, elk jaar het leven aan honderden doden op zee en veroorzaken ze miljoenen dollars schade.
In de afgelopen decennia is de precisie van de weersvoorspellingen en de impact ervan bij de WMO verbeterd. Hun mariene meteorologische en oceanografische diensten ondersteunen ook opsporings- en reddingsoperaties en respons op milieurampen, zoals olielozingen.
Oceaanwaarnemingen beperkt door technologie en pandemie
De meeste informatie die ten grondslag ligt aan weers-, klimaat- en oceaanvoorspellingen is afkomstig van satellietobservatiesystemen die op wereldschaal worden gecoördineerd.
Er zijn echter nog grote geografische en onderzoekshiaten in het wereldwijde oceaanobservatiesysteem, dat moeite heeft om aan de groeiende vraag naar voorspellingen en diensten te voldoen. Nieuwe technologieën en autonome waarnemingsinstrumenten, moeten zorgen voor stipte en toegankelijke informatie ontvangen.
De COVID-19-pandemie, die nu haar tweede jaar ingaat, verhoogt de druk op de waarnemingssystemen. Vanaf maart 2020 hebben regeringen en oceanografische instituten bijna alle onderzoeksschepen naar hun thuishavens teruggebracht. Bovendien is het aantal essentiële oceaan- en weerobservaties door commerciële schepen afgenomen. Diverse systemen, zoals oceaanboeien, konden niet worden onderhouden, wat soms tot defecten leidde.
Verzuring en stijging van de oceanen
Tegen 2100 zal de oceaan twee tot vier keer meer warmte hebben geabsorbeerd dan in de voorbije 50 jaar als de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 2°C, en tot vier tot zeven keer meer als de emissies hoger zijn, zo schat de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC).
Naarmate de oceaantemperaturen stijgen, daalt de vermenging tussen de waterlagen, evenals de aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen die leven onder water bevorderen. De oceaan heeft de afgelopen 40 jaar 20-30% van de koolstofdioxide-uitstoot van de mens geabsorbeerd, waardoor verzuring is opgetreden. De opwarming van de oceanen en veranderingen in de chemische samenstelling verstoren nu al de voedselketen in de oceanen.
Het zeeniveau is in de 20e eeuw met ongeveer 15 cm gestegen en zal in de komende eeuwen blijven stijgen. Volgens de prognoses van IPCC zou de zeespiegel tegen 2100 met ongeveer 30 tot 60 cm kunnen stijgen, zelfs als we de uitstoot van broeikasgassen sterk verminderen en de gemiddelde temperatuurstijging wereldwijd ruim onder 2°C houden. Erger nog, als de uitstoot van broeikasgassen onverminderd doorgaat, zal de zeespiegel met 60 tot 110 cm stijgen.
Naarmate de oceaan verder opwarmt en de zeespiegel stijgt, zal de behoefte aan waarnemingen, onderzoek en operationele diensten toenemen. De WMO zet zich in om met een breed scala aan partners samen te werken aan het versnellen van internationale actie om veerkracht en aanpassing aan klimaatverandering op te bouwen en duurzame ontwikkeling voor toekomstige generaties te ondersteunen.
Meer informatie
Oceanen – Backgrounder | UNRIC Bibliotheek
