Stríðið í Úkraínu hefur valdið verðhækkunum á matvælum og orku um allan heim. António Guterres aðalframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna segir í meðfylgjandi grein að hætta sé á að 1.7 milljarður manna verði fátækt að bráð og jafnvel hungri ef ekki verður að gert. Greinin birtist í stórblöðum víða um heim, þar á meðal í Morgunblaðinu.
Stríðið í Úkraínu: Þögul árás á þróunarríki
-eftir António Guterres.
Innrás Rússa í Úkraínu er sannkölluð martröð fyrir íbúa landsins og mannlegar hamfarir af skelfilegu umfangi.
En stríðið er einnig á undra skjótan hátt að verða spurning um líf eða dauða fyrir fólk, sem þegar stendur höllum fæti, víða um heim.
Við höfum öll fylgst með harmleiknum, sem á sér stað í Úkraínu. Borgir jafnaðar við jörðu, fólk þjáist og deyr á heimilum sínum eða á götum úti. Aldrei hafa jafn margir orðið að flýja heimkynni sín frá því í Síðari heimsstyrjöldinni.
Fimmtungur gæti orðið hungri að bráð
Utan landamæra Úkraínu, fjarri kastljósi fjölmiðla, hefur stríðið teygt anga sína í kyrrþey til þróunarríkja. Þetta neyðarástand gæti þýtt að krumla fátæktar gæti læst sig um 1.7 milljarð manna. Fimmtungur mannkyns gæti orðið allsleysi og hungri að bráð, svo þarf að fara áratugi aftur í tímann til að finna nokkuð sambærilegt.
30% alls hveitis og byggs á heimsmarkaði, fimmtungur maís og helmingur sólblómaolíu kemur frá Úkraínu og Rússlandi. Kornmeti þessara ríkja eru uppistaða fæðu fátækasta og berskjaldaðasta fólks heimisins. Þriðjungur innflutts hveitis í 45 Afríkuríkjum og minnst-þróuðu ríkjum heims kemur frá þessum tveimur löndum.
Á sama tíma er Rússland er stærsti útflytjandi náttúrulegs gas í heiminum og næststærsti útflytjandi olíu.
Stríðið hefur hins vegar hindrað bændur í að sinna uppskerunni. Kornútflutningur hefur stöðvast vegna lokunar hafna, birgðaflutningakeðjur hafa rofnað og verð hækkað úr öllu valdi.
Mörg þróunarríki berjast enn í bökkum vegna afleiðinga COVID-19 faraldursins, auk þess sem gamlar skuldir eru að sliga þau og verðbólga magnast.
Frá upphafi 2022 hefur verð á hveiti og maí hækkað um 30%. Verð á Brent-olíumarkaði hefur hækkað um 60% á undanförnu ári, en verð á náttúrulegu gasi og áburði hefur meir en tvöfaldast.
Fjármagn skortir til hjálparstarfs
Sameinuðu þjóðirnar eiga í erfiðleikum með að halda úti starfi sem bjargar mannslífum. Matvælastofnunin (WFP) hefur varað við því starfsfólk þess standi frammi fyrir þvi að taka mat frá þeim sem líða hungur til að brauðfæða þá sem eru að deyja úr sulti. WFP þarf bráðnauðsynlega andvirði 8 milljarða Bandaríkjadala til að bjarga mannslífum í Jemen, Tsjad og Níger.
Mörg ríki eru nú að þokast frá þvi að vera berskjölduð til að líða hamfarir og standa frammi fyrir félagslegum óróa. Og við vitum að rætur margra átaka eru fátækt, ójöfnuður, vanþróun og vonleysi.
En á sama tíma og veröldin hefur þjappað sér saman og sýnt íbúum Úkraínu samstöðu, sjást engin merki um samstöðu með hinum 1.7 milljörðum fórnarlamba þessa stríðs.
Það er skýr siðferðileg skylda okkar að hjálpa þessu fólki hvarvetna.
Fyrir mánuði stofnaði ég Viðbragðshóp um matvæla-, orku- og fjármálakreppu (The Global Crisis Response Group on Food, Energy and Finance).
Við hvetjum öll ríki til að halda matvælamörkuðum opnum, spyrna fótum gegn hömstrun og óréttætanlegum og ónauðsynlegum hindrunum gegn útflutningi. Við hvetjum til að varabirgðir standi þeim ríkjum til boða sem eru í mestri hættu að verða sulti og hungursneyð að bráð.
Þetta er ekki rétti tíminn til að grípa verndarstefnu. Það eru til næg matvæli fyrir öll ríki heims og við getum komist í gegnum þessa kreppu ef við tökum höndum saman.
Það verður að fjármagna hjálparstarf, þar á meðal fjárbeiðnir Matvælastofnunarinnar. Við getum ekki látið fólk svelta á tuttugustu og fyrstu öldinni.
Orkuskipti lausn til lengri tíma
Til skamms tíma litið má grípa til neyðar-eldsneytisbirgða til þess að komast í gegnum þessa orkukreppu.
En einu mið- eða langtímalausnirnar eru að hraða orkuskiptum og beisla endurnýjanlega orku, sem er óháð sveiflum á markaði. Þetta fæli í sér að kol og aðrir orkugjafar úr jarðefnum yrðu leystir smátt og smátt af hólmi.
Og hvað fjármál áhrærir ber G20 og alþjóðlegum fjármálstofnunum að grípa til neyðarráðstafana. Þeim ber að leita leiða til að auka lausafé og fjármálalegt svigrúm til þess að ríkisstjórnir þróunarríkja geti fjárfest í hinum fátækustu og berskjölduðustu og í Heimsmarkmiðunum um sjálfbæra þróun.
Ósanngjarnt fjármálakerfi
Þetta ættu að vera fyrstu skrefin í átt til róttækari umbóta á ósannfjörnu alþjóðlegu fjármálakerfi sem gerir hina ríku ríkari og hina fátæku fátækari.
Félagsleg vernd, þar á meðal fjárgjafir, er nauðsynleg til þess að fleyta ráþrota fjölskyldum í gegnum þessa kreppu
En mörg þróunarríki eru að sligast undan erlendum skuldum og geta ekki fjármagnað þessi öryggisnet. Við getum ekki staðið hjá og horft upp á að þau verði að velja á milli þess að þjóna íbúunum og greiða af skuldum.
Friður er eina varanlega lausnin
Eina varanlega lausnin á stríðinu í Úkraínu og árásinni á fátækasta og berskjaldaðasta fólki heims er friður.
Og Sameinuðu þjóðirnar vinn að því að styðja við bakið á saklausum fórnarlömbum þessa stríð, jafnt innan sem utan Úkraínu. Við hvetjum fólk um allan heim til að tala einum rómi og styðja friðarákall okkar.
Stríðinu ber að ljúka, nú þegar.
