Nærri þriðji hver nemandi í heiminum sætir einelti af hálfu jafningja sinna í skóla að minnsta kosti einu sinni í mánuði. Álíka hlutfall verður fyrir barðinu á líkamlegu ofbeldi. Þá er tíundi hver nemandi fórnarlamb neteineltis að sögn UNESCO. UNESCO er mennta-, vísinda- og menningarstofnun Sameinuðu þjóðanna.
Þessar upplýsingar byggja á tölum frá síðasta ári, 2019. Þær voru birtar í gær 5.nóvember á fyrsta alþjóðlega baráttudegi gegn ofbledi og einelti í skólum, þar á meðal á netinu.
Árásir í skólum
„Nýlega hafa verið gerðar árásir á skóla í Afganistan, Burkina Faso, Kamerún og Pakistan, að ógleymdu morðinu á kennaranum Samuel Paty í Frakklandi,“ sagði Audrey Azoulay forstjóri UNESCO í yfirlýsingu.
„Þetta minnir okkur á brýna nauðsyn þess að vernda skólana okkar fyrir hvers kyns ofbeldi.“
Vanrækt,lítilsvirt, sniðgengin
Það er lykilatriði í vernd nemenda að takast á við einelti. Azoulay sagði að í því fælist niðurrif sem væri allt of oft litið framhjá eða gert lítið úr. Hins vegar ylli einelti „milljónum barna um allan heim líkamlegum og tilfinningalegum sársauka.“
Umfang vandans kom berlega í ljós í tölum UNESCO frá síðasta ári sem byggja á upplýsingum frá 144 ríkjum. Azoulay lagði áherslu á brýna þörf á að vekja fólk um víða veröld til vitundar og ganga á milli bols og höfuðs á þessari óværu.
„Nemendur, foreldrar, menntasamfélagið og venjulegt fólk hafa allir hlutverki að gegna í því að binda enda á ofbeldi og einelti í skólum,“ sagði UNESCO forstjórinn.
Afleiðingar eineltis
Afleiðingar eineltis eru oft verri árangur í skóla og þegar verst lætur að nemendur hætta námi. Auk þess hefur það slæm áhrif á geð og líkama, segir UNESCO í yfirlýsingu. UNESCO skilgreinir einelti sem árásargjarna hegðun. Hún felur í sér óumbeðið, neikvætt síendurtekið áreiti í lengri tíma. Einnig styrkleika- eða valdaójafnvægi á milli gerenda og fórnarlambs.
„Börn sem verða oft fyrir einelti eru þrisvar sinnum líklegri til að upplifa sig sem utangátta í skóla. Þau eru tvisvar sinnum líklegri til að sleppa skóla en þau sem ekki sæta einelti,“ segir UNESCO. „Námsárangur þeirra er verri en jafningja þeirra. Meiri líkur eru á að þau hætti í skola eftir skyldunám.“
Neteinelti á tímum COVID-19
Neteinelti færist mjög í vöxt að mati UNESCO. Fleiri nemendur „lifa og hrærast, læra og stunda félagslífið á netinu“ vegna COVID-19. Það hefur síðan leitt til aukins skjátíma sem á sér engin fordæmi. Fyrir vikið hafa ungmenni verið í meiri hættu en nokkru sinni að verða fyrir barðinu á neteinelti.
Oftast eru það jafningjar barnanna sem eru að verki. Þess eru þó dæmi að kennarar og annað starfslið skóla eigi í hlut. UNESCO bendir á að líkamlegar refsingar séu leyfðar í 67 ríkjum í heiminum. Líkamlegt einelti er algengast víða um heim. Evrópu og Ameríka eru undantekningar en þar er eineltið andlegs eðlis.
Kynferðislegt einelti
Kynferðislegt einelti er næst algengasta form áreitis í skólum víða um heim. Það kemur fram á ýmsan hátt, annað hvort sem kynferðislegt grin, athugasemdir eða atferli. Þótt ofbeldi í skólum snerti bæði stúlkur og drengi, er líkamlegt ofbeldi algengara hjá karlkyninu. Líkamleg sérkenni eru algengasta ástæða eineltis að því er fram kemur í rannsóknunum sem UNESCO byggir á. Þar á eftir kemur kynþáttur, þjóðerni og húðlitur.
Andlegt ofbeldi
Stúlkur beita fremur andlegu ofbeldi. Þá eru fórnarlömbin „einangruð, útilokuð og smánuð. Dreift er orðrómi, lygasögum, uppnefnum og háði. Fórnarlambið er niðurlægt og því hótað,“ segir UNESCO um slíkt ofbeldi.
Ekkert manndómspróf
UNESCO vísar því á bug að einelti geti verið eins konar manndómspróf fyrir ungmenni sem útilokað sé að uppræta. Þvert á moti bendir UNESCO á góðan árangur tuga ríkja í að fast við þetta vandamál. Að mati stofnunarinnar er pólitískur vilji lykilatriði. Brýnt er að skapa jákvætt umhverfi í skólum, þjálfar kennara og bjóða upp á ferli til að tilkynna einelti, auk þess að hlúa að fórnarlömbum.
