Op het moment dat minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès de evaluatie maakte van het mandaat dat België tussen 2019 en 2020 uitoefende in de VN-Veiligheidsraad, kondigde ze meteen aan dat het land zich kandidaat stelt voor een zevende termijn in 2037-2038.
Vanwaar het Belgische engagement voor multilateralisme? Welke rol wil het land spelen en hoe moet het zich daarop voorbereiden?
Om een antwoord op die vragen te formuleren interviewde UNRIC drie Belgische diplomaten: Axel Kenes, Directeur-Generaal Multilaterale aangelegenheden en Mondialisering; Bert Versmessen, Directeur Verenigde Natiesen Philippe Kridelka, Permanent vertegenwoordiger van België bij de Verenigde Naties in NY.
Ze nemen ons mee achter de schermen van het mandaat 2019-2020 dat volgens Axel Kennes “vooral werd gekenmerkt door de spanningen tussen de vijf permanente leden en door de spanningen tussen de Verenigde Staten en hun naaste partners”. Voor de Belgische kandidatuur voor 2037-2038 delen ze hun ideale visie op de Veiligheidsraad en schetsen ze enkele pistes om “de rol van de VN te versterken”.
Wat zegt deze nieuwe kandidatuur over het Belgische engagement voor het multilateralisme?
Bert Versmessen (BV): Multilateralisme is heel vaak een geloofsbelijdenis, maar je moet er ook een concrete invulling aan geven. Dat doe je door mandaten op te nemen en verantwoordelijkheden op te nemen. De Veiligheidsraad is het meest gegeerde en meest zichtbare mandaat, dat is echt le ‘cœur du métier’.
Axel Kenes (AK): In tussentijd zullen we dit jaar een deel van het voorzitterschap van de Ontwapeningsconferentie op ons nemen en zijn we kandidaat om in 2023-2025 opnieuw lid te worden van de Mensenrechtenraad. België wordt niet eens om de 12 à 15 jaar wakker als het in de Veiligheidsraad zit. We blijven een alerte en permanente actor.
Hoe heeft de Europese samenwerking zich in de Veiligheidsraad doen blijken?
AK: De Europese solidariteit is zichtbaar geworden in het Iraanse nucleaire dossier. België en zijn partners zijn erin geslaagd dezelfde lijn vast te houden ondanks zware diplomatieke druk van de Verenigde Staten. De Amerikanen waren van mening dat ze, hoewel ze uit de nucleaire deal met Iran waren gestapt, het recht hadden om de sancties tegen Iran opnieuw te activeren op basis van die deal. We hebben hen duidelijk gemaakt dat we hun analyse niet deelden.
BV: In dat bijzonder controversieel dossier hebben we unanimiteit kunnen waarborgen. Laat ons duidelijk zijn: we zijn een bescheiden speler tegenover de vijf permanente leden (P5). Maar als je in de Veiligheidsraad zit, heb je wel een stem en die stem is evenveel waard als die van de P5.
Philippe Kridelka (PK): Onze delegatie heeft in haar tussenkomsten consequent verwezen naar de standpunten van de Europese Unie en standpunten van de heer Borrell of de Europese Raad verwelkomd. Het is een manier om Europa bij de VN te betrekken en de voortrekkersrol van de EU in die dossiers aan te tonen.
Welke anekdote is u het meest bijgebleven tijdens het recente mandaat 2019-2020?
BV: Op 12 februari 2020 gaf de koning zijn toespraak tijdens ons presidentschap van de Veiligheidsraad, een hoogtepunt voor iedereen die betrokken was! Ik herinner mij het zeldzame beeld van de Koning der Belgen die achter het naambordje “President” zat.
PK: Twee keer per maand lunchen de leden van de Veiligheidsraad met de Secretaris-Generaal, persoonlijk of online tijdens de COVID-19-periode. De Secretaris-Generaal kiest dan twee of drie landensituaties waarover we een gesprek hebben. Dat zijn uitzonderlijke momenten. Het is het enige moment waarop we met de Secretaris-Generaal vrijuit van gedachten kunnen wisselen in het bijzijn van de Russen of de Chinezen. Ik ga ervoor pleiten om dit soort informele lunch of koffiepauze in kleine groepjes ook te organiseren met de lidstaten die niet in de Veiligheidsraad zetelen.
Welke lessen uit deze termijn hopen jullie toe te passen in 2037-2038 mits de Belgische kandidatuur wordt weerhouden?
PK: Hetgeen België doet om vertegenwoordigers uit het maatschappelijk middenveld aan te moedigen om van zich te laten horen.
AK: Die samenwerking onderscheidt ons. Het contact met de Belgische burger via ngo’s is echt essentieel. Multilateralisme is zinloos als de Belgen niet begrijpen wat we doen en zich er niet van bewust zijn.
Kunnen jullie een voorbeeld geven van de impact die beslissingen van de Veiligheidsraad hebben op het dagelijkse leven?
AK: We zijn erin geslaagd aanbevelingen te laten goedkeuren over 13 van de 14 problematische situaties van kinderen in gewapende conflicten die door de Secretaris-Generaal werden geïdentificeerd. We hebben ook het merendeel van de resoluties van de Veiligheidsraad verrijkt met specifieke elementen over die thematiek.
PK: Het is een van de dossiers dat ons heeft geholpen om het belang van de Veiligheidsraad aan te tonen aan de bevolking en het Belgische parlement. Het toont de VN op zijn best: gemotiveerde lidstaten, een betrokken maatschappelijk middenveld en het formidabele werk van de het departement van Onder-Secretaris-Generaal mevrouw Gamba dat de dialoog voert met VN-teams ter plaatse.
Welke veranderingen zou de Veiligheidsraad tegen 2037 moeten ondergaan?
BV: Het is duidelijk dat er een probleem is van representativiteit. Dat treft vooral, maar niet exclusief, het Afrikaanse continent. De Veiligheidsraad zou moeten uitbreiden. Het ongeduld neemt toe, maar ik denk niet dat we een revolutionaire verandering gaan meemaken tegen 2037. Waar je wel al wat kleine wijzigingen kan creëren, is bijvoorbeeld bij het inperken van het recht op veto. Bijvoorbeeld als het om genocide gaat en er wordt een veto gebruikt, dat er dan automatisch doorverwezen kan worden naar de Algemene Vergadering.
Hoe ziet de ideale Veiligheidsraad voor België eruit in 2037?
AK: De Veiligheidsraad moet zich kunnen buigen over vraagstukken die vallen binnen de brede zin van het begrip veiligheid. Dat betekent een vorm van veiligheid die rekening houdt met respect voor mensenrechten, met gerechtigheid tegen straffeloosheid en met de gevolgen van klimaatverandering.
PK: Ik hoop dat het toenemende belang van internationale uitdagingen zoals terrorisme, pandemieën, klimaat, biodiversiteit of het milieu alle lidstaten bewust zal maken van de noodzaak om iets meer van hun nationale soevereiniteit over te dragen aan het multilaterale systeem om zo de rol van de Verenigde Naties te versterken.
Zie ook:
