COVID-19 blijft bovenaan het lijstje met prioriteiten staan voor beleidsmakers, hoewel het niet de enige crisis is waarmee de wereld wordt geconfronteerd. De klimaatverandering kende in 2020 een versnelling aan een alarmerend hoog tempo. Experten van de VN stellen zelfs dat het een van de drie warmste jaren ooit gemeten is.
In een nieuw rapport over de toestand van het klimaat legt de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) de nadruk op de wereldwijde temperatuurstijging in 2020, zowel op land als in zee. De verwoesting van het milieu en de pandemie hebben een dubbele weerslag gehad voor miljoenen mensen op het vlak van voedselvoorziening, toegang tot gezondheidszorg en humanitaire interventies.
“Dit rapport toont aan dat we geen tijd te verliezen hebben”, verklaarde Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, voor wie 2021 meer dan ooit “het jaar van de actie” is. De topman van de VN riep de lidstaten op om ambitieuze plannen tot uitvoering te brengen en zo de wereldwijde uitstoot tegen 2030 te verminderen. Ondanks de pandemie moeten alle staten “nu handelen om de bevolking te beschermen tegen de rampzalige gevolgen van klimaatverandering”, voegde hij eraan toe.
Nog extremere weersomstandigheden
Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie zijn de grootste concentraties aan broeikasgassen blijven stijgen en daarmee ook de gemiddelde temperatuur van de aarde. Daardoor was 2020 een jaar met klimaatverstoringen van ongeziene omvang.
Oceanen zijn een essentiële regulator van het klimaat maar ook zij leden onder een temperatuurstijging in 2020. Abnormale hittegolven werden gecreëerd over meer dan 80% van het oceaanoppervlak, met gevolgen voor de maritieme ecosystemen en het pakijs. Dat pakijs smolt sneller door temperatuurmetingen in juli en oktober binnen de noordpoolcirkel. De zomerdooi was de vroegste die ooit werd waargenomen sinds het gebruik van satellieten.
In 2020 troffen zware regenval en enorme overstromingen grote delen van Afrika en Azië. Ze ontketenden een sprinkhanenplaag in een groot deel van de Sahel en de Hoorn van Afrika, waardoor de landbouwoogst in gebieden die al kampten met voedselproblemen nog meer onder druk kwam te staan. Aan de andere kant van de oceaan kenden grote delen van Zuid-Amerika in 2020 enorme droogte. De verliezen van de landbouwsector in Brazilië alleen worden al op bijna 3 miljard dollar geschat.
In de nazomer en herfst veroorzaakte de algemene droogte bosbranden van ongeziene omvang onder andere in de Verenigde Staten en Australië. In Death Valley, Californië, bereikte het kwik op 16 augustus 2020 met maar liefst 54,4 °C, de hoogste temperatuur ter wereld van de afgelopen 80 jaar. Europa heeft in de zomer van 2020 ook te maken gehad met droogtes en hittegolven, hoewel deze over het algemeen niet zo ernstig waren als in 2018 en 2019. In het Nederlandse De Bilt werd wel een nieuw record van 8 opeenvolgende tropische zomerdagen met meer dan 30°C gemeten.
Een verwoestend voorbeeld van de gevolgen van de stijgende temperaturen in 2020 waren de stormen. De stormseizoenen hebben alle records in aantal, duur en intensiteit gebroken, van de Atlantische Oceaan tot de Stille Oceaan. De cycloon Amphan, die op 20 mei aan land ging nabij de grens tussen India en Bangladesh, was zelfs de duurste tropische cycloon ooit geregistreerd in het noorden van de Indische Oceaan. De economische verliezen in India werden geschat op ongeveer 14 miljard dollar.
COVID-19: een extra obstakel
COVID-19 heeft aanzienlijke gevolgen gehad op de gezondheid en levensomstandigheden van bevolkingsgroepen die al door natuurrampen zijn getroffen. Reisbeperkingen, de economische crisis en verstoringen in de landbouwsector hebben de impact van extreme weersomstandigheden verergerd. Voedselvoorzieningsketens kregen te kampen met verschillende hindernissen door een gebrek aan werknemers en reisbeperkingen, met gevolgen voor de voedselzekerheid. Evacuatieoperaties en humanitaire hulpverlening in de getroffen gebieden liepen ook vertraging op door de gezondheidsmaatregelen om besmetting te voorkomen.
Al die gevolgen troffen net die regio’s en bevolkingsgroepen die al vóór de pandemie leden onder de moeilijke weersomstandigheden. Volgens de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen werden in 2020 meer dan 50 miljoen mensen getroffen door de combinatie van klimaatrampen en de COVID-19-pandemie.
Beleidsmaatregelen en programma’s om de klimaatverandering aan te pakken moeten mee in de nationale relanceplannen worden opgenomen. Ook volgens het Internationaal Monetair Fonds bieden de stimuleringspakketten een unieke kans om de wereldeconomie klimaatneutraal te maken en ook het bruto binnenlands product en de werkgelegenheid te laten toenemen.
