Overstromingen 2021: VN-onderzoekers willen beter voorbereid zijn op klimaatrisico’s

Overstromingen juli 2022
© Pixabay

In juli 2021 werden verschillende Europese landen waaronder Duitsland, België en Nederland getroffen door catastrofale overstromingen, waarbij doden vielen en veel schade werd veroorzaakt. Volgens het laatste rapport van het Intergouvernementeel Panel over klimaatverandering (IPCC) zullen zo’n extreme weersomstandigheden waarschijnlijk vaker voorkomen en verergeren in de komende decennia.

Om de risico’s van de klimaatverandering beter te begrijpen en te onderzoeken hoe we de kwetsbaarheden kunnen reduceren, hebben de VN-universiteiten (UNU) in Duitsland (UNU-EHS), België (UNU-CRIS) en Nederland (UNU-MERIT) het “UNU Initiatief voor Klimaatveerkracht” gelanceerd.

In samenwerking met partners in Europese landen die het zwaarst door de overstromingen getroffen zijn en andere overstromingsgevoelige gebieden in de wereld, wil het initiatief kennis delen, beleid beïnvloeden en tot actie oproepen om beter voorbereid te zijn op toekomstige extreme weersomstandigheden.

Ongezien hoog waterpeil

Van 12 tot 15 juli 2021 raasde een storm over de Europese regio, wat resulteerde in hevige regen en overstromingen. In Duitsland viel in 48 uur een hoeveelheid regen die normaal in één hele maand valt. De bodem was al sterk verzadigd na een natte lente en door rechtgetrokken rivieren (waardoor de rivier weinig ruimte had om te meanderen), wat leidde tot een ongezien hoog waterpeil. In de hele Europese regio vielen meer dan 200 doden. Gebouwen stortten in, wegen en spoorwegen werden verwoest en duizenden mensen verloren hun huis, met miljarden euro’s aan economische schade.

Voor prof. dr. Nidhi Nagabhatla van UNU-CRIS in België waren de gebeurtenissen “schokkend” zowel voor de getroffen gemeenschappen als beleidsmakers.

“De economische stabiliteit in de regio gaf de indruk dat ze klimaatresistent was. Maar (de overstromingen) hebben de kwetsbaarheden van elke regio aan klimaatverandering blootgelegd, of het nu ontwikkelingsgebieden, ontwikkelde gebieden of opkomende economieën zijn,” zegt ze.

Reactievermogen schiet tekort

Het UNU-initiatief, dat van start gaat op 8 februari 2022, bevindt zich nog in de beginfase. Uit anekdotisch bewijsmateriaal blijkt wel dat de paraatheid en het reactievermogen bij noodsituaties zoals de overstromingen van 2021 tekortschieten. Zo wees een analyse van persberichten bijvoorbeeld op een gebrek aan coördinatie en samenwerking, met hiaten in de informatiestromen.

Aangezien klimaatverandering geen rekening houdt met grenzen, kan meer multilaterale samenwerking helpen om verliezen te beperken en rampscenario’s efficiënter aan te pakken.

Er is ook stevig gedebatteerd over het vroegtijdige waarschuwingssysteem en over de vraag of een efficiënter systeem levens had kunnen redden.

“We hebben levens verloren, ongeacht de technologische vooruitgang op vlak van vroegtijdige waarschuwingssystemen, modellering, voorspellingen en scenario-ontwikkeling”, zegt Nidhi Nagabhatla.

Klaar voor de toekomst

Nu de getroffen regio zich herstelt, zal met het initiatief worden nagegaan hoe de regio zich kan heropbouwen om klimaatrisico’s in de toekomst te beperken.

“We kunnen overstromingen niet tegenhouden met telefoontjes en bevelen, maar wel met bestaande en nieuwe innovaties in combinatie met vertrouwen in de overheidsdiensten, technologische en digitale oplossingen, sociale organisatorische opleidingen en ecologische oplossingen”, zegt dr. Serdar Türkeli van UNU-MERIT in Nederland, die de mede-leidinggevende is in het onderzoek over adaptatie en duurzame transformatie van het Initiatief voor klimaatveerkracht van UNU.

Zijn team doet onderzoek naar bijvoorbeeld educatieve spelletjes en digitale toepassingen die opleiding kunnen bieden vooraleer een ramp plaatsvindt of in real-time, maar ook naar het gebruik van geavanceerde algoritmen, satellietbeelden en webtrendvoorspellingen.

Het klimaatinitiatief zal ook aandacht besteden aan de rol van geestelijke gezondheid en trauma tijdens het herstelproces.

“Tijdens de herstelfase hangt de vraag wanneer welke beslissing moet genomen worden sterk af van de mentale gezondheid, en dat is iets wat we verder willen onderzoeken,” zegt dr. Michael Hagenlocher van UNU-EHS in Duitsland.

Internationaal netwerk inzetten

Dankzij de samenwerking tussen de drie UNU-instituten kunnen ze hun verschillende sterke punten benutten: UNU-EHS doet onderzoek naar de kwetsbaarheden en risico’s om die beter te begrijpen, UNU-CRIS naar grensoverschrijdende samenwerking en klimaatdiplomatie en UNU-MERIT is gespecialiseerd in innovatie en technologie om de klimaatveerkracht te ondersteunen.

Als internationale universiteit zullen de UNU-onderzoekers ook gebruikmaken van hun wereldwijde netwerk om hun onderzoek bekend te maken en beleidsmakers te informeren.

“We willen dialoog, uitwisseling en leren vergemakkelijken en geloven dat we niet alleen kunnen leren van gebeurtenissen die in het verleden in de andere regio’s hebben plaatsgevonden, maar ook van andere delen van de wereld”, zegt Michael Hagenlocher. Het initiatief zal bijvoorbeeld gebruikmaken van onderzoek naar waarschuwingssystemen in Bangladesh en naar overstromingsrisico’s en aanpassing in Vietnam of West-Afrika.

De eerste bevindingen zullen voorgesteld worden op de Kennistop, die plaatsvindt op de verjaardag van de overstromingen in juli 2022 in Maastricht, Nederland, en waaraan wetenschappers, betrokkenen, vrijwilligers, autoriteiten, het middenveld, jongeren en beleidsmakers zullen deelnemen vanuit Europa en andere overstromingsgevoelige gebieden wereldwijd.

“Gemeenschappelijke kennisopbouw en partnerschap zijn belangrijke instrumenten om het beleid op nationaal, regionaal en hopelijk dankzij de uitwisseling met andere landen, ook op wereldniveau te bevorderen”, besluit Michael Hagenlocher.

Meer info: