Norðurlöndin eru alvarlega að íhuga að sameina krafta sína á vettvangi Friðargæslu Sameinuðu þjóðanna.
Myndvinnsla: Þorgrímur Kári Snævarr byggð á ljósmynd frá Sameinuðu þjóðunum.
Norrænu utanríkisráðherrarnir lýstu nú síðast yfir því í sameiginlegri yfirlýsingu 31. október 2012 að þeir hefðu “ákveðið að ígrunda betur að leggja sameiginlega af mörkum til verkefna Sameinuðu þjóðanna.”
Það hafa raunar verið umræður um langt skeið um að koma á fót sameiginlegri norrænni sveit í því skyni að hjálpa Sameinuðu þjóðunum við að bregðast við hættuástandi. Með því að sameina krafta og úrræði væri stuðlað að aukinni skilvirkni í því að hrinda í framkvæmd verkefnum Sameinuðu þjóðanna og auka í leiðinni áhrif og trúverðugleika Norðurlandanna á heimsvísu.
Í svokallaðir Stoltenberg skýrslu um norræn utanríkis- og öryggismál frá 2009 sem kennd er við norska stjórnmálamanninn Torvald Stoltenberg, er þessi hugmynd þróuð og markmið hennar orðuð á þennan hátt:
„Koma ætti á fót viðbragðssveit til að tryggja hernaðarlegan og borgaralegan stöðugleika sem beita mætti í ríkjum þar sem orðið hefur meiri háttar innri órói eða annars konar hættuástand sem krefst alþjóðlegs stuðnings. Hlutverk sveitarinnar væri að koma á stöðugleika og greiða síðan fyrir því að ríkisvaldið og pólitískir ferlar geti starfað eðlilega.“
Slík sveit hefur enn ekki verið stofnuð en hugmyndin er enn miðlæg í áframhaldandi umræðum um aukna svæðisbundna samvinnu.
Norðurlöndin hafa langa reynslu af samstarfi á ýmsum sviðumm, svo sem í efnahags- velferðar- umhverfis- og varnarmálum. Í apríl 2011 gáfu norrænu utanríkisráðherrarnir út “samstöðuyfirlýsingu” í utanríkis- og öryggismálum. Þáverandi forseti Norðurlandaráðs, Henrik Dam Kristensen, gekk svo langt að segja að hún fæli í sér nú “væri það allir fyrir einn og einn fyrir alla á Norðurlöndum.”
Norðurlöndin hafa líka verið um langt skeið mikilvægur stuðningur við Friðargæslu Sameinuðu þjóðanna, samanber nýlega yfirlýsingu í nafni allra ríkjanna á vettvangi samtakanna í New York. Tine Morch Smith, varafastafulltrúi Norðmanna hjá samtökunum talaði þá í nafni ríkjanna fimm og lagði út frá áherslu þeirra allra á mikilvægi hæfnisþjálfunar borgara, þar á meðal í sjónarmiðum réttarríkisins og kynja, þegar umbreyting verður frá átökum til friðar og þróunar.
“Við norrænu ríkin erum reiðubúin að deila reynslu okkar í að þróa hæfni borgara í friðargæslu og friðaruppbyggingu.”
Norðurlöndin eru nú þegar að störfum við slíka hæfnisþjálfum í samstarfi við Viðbragðssveit Austur-Afríkuríkja.
Norræn samvinna var efld þegar Norræna varnarmálasamstarfinu (NORDEFCO) var hleypt af stokkun í nóvember 2009. Tilgangur þess er meðal annars að tryggja skilvirk viðbrögð við átökum og náttúruhamförum og styðja friðarferli. Eins og komist var að orði við stofnun NORDEFCO: “Samvinna er besta leiðin til að bregðast við áskorunum nútímans í friðar- og öryggismálum.”
Eldra dæmi um slíka svæðisbundna samvinnu eru Norrænu liðsveitirnar (Nordic Battalions) sem beitt var við friðargæslu í Bosníu og Makedóníu á vettvangi UNPROFOR- sveita SÞ í ófriðnum á Balkanskaganum á tíunda áratug síðustu aldar. Nýlega hafa svo Norðmenn, Svíar og Finnar sameinast um stofnun norrænu hersveitarinnar (Nordic Battle Group) sem er ein margra slíkra sveita á vettvangi Evrópusambandsins. Þessar hersveitir hafa verið þróaðar í náinni samvinnu við Sameinuðu þjóðirnar og markmiðið er að þær styðji á virkan hátt við bakið á viðleitni samtakanna til að hafa stjórn á hættuástandi í heiminum.
