Uit onze #SDGActor-reeks – Nederland, dat voor een derde onder het zeeniveau ligt, antwoordt op de uitdagingen van klimaatverandering met pragmatisme en anticipatievermogen, dat het door de eeuwen heen heeft opgebouwd via ervaring in waterbeheer.
De eenvoudigste en bekendste oplossingen zijn al lang ontwikkeld, wel vaak op grotere schaal dan elders in Europa. Ook zet het land minder bekende innovaties in als oplossing voor de stijgende zeespiegel, overstromingen en droogte.
Nederland deelt zijn ervaring en steunt het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP), onder andere via het in 2018 in Den Haag opgestarte Global Center on Adaptation, dat tot doel heeft maatregelen voor aanpassing aan klimaatverandering te versnellen.
1. Een derde van de inwoners op de fiets
De fiets is een bekend uithangbord van Nederland: 36% van de inwoners rijdt er dagelijks mee, van jongs af aan, in alle weersomstandigheden. Gemiddeld fietsen Nederlanders ouder dan 6 jaar 30 km per dag, of bijna 11.000 km per jaar, zo blijkt uit nationale statistieken. En dat alles zonder CO2-uitstoot.
2. Pioniers voor elektrische wagens
Na Noorwegen, IJsland en Zweden heeft Nederland in Europa het hoogste aandeel hybride en elektrische wagens in zijn wagenpark (8,2% in 2021). Volgens de Nederlandse autoriteiten zijn ruim een kwart van de nieuwe inschrijvingen (26,5%) in 2023 elektrische wagens.
Het semi-publieke laadsysteem is ook een van de dichtste ter wereld, met bijna 125.000 actieve laadpunten. In april 2023 kondigde de regering ook subsidies aan voor de aankoop van tweedehands elektrische wagens.
3. “Groene” daken …
“Groene” daken zijn sinds de jaren 2000 wijd verspreid in steden. In mei 2020 creëerde Rotterdam het langste natuurdak van Nederland met een oppervlakte van 7.600 m2. Het is gelegen op de “Peperklip”, het grootste sociale woningbouwcomplex van de stad.
Het doel: regen en CO2-emissies absorberen, het risico op overstromingen verminderen, afkoeling bij warm weer creëren en biodiversiteitsbehoud. Op het dak van een ander pand in Rotterdam vind je DakAkker, een boerderij van 1.000 m2. De boerderij produceert fruit, groenten en honing voor hun café, en voor restaurants en hotels.
4. … en “blauw-groene” daken
In de stad Amsterdam vind je dan weer “blauw-groene” daken die regenwater vasthouden, op gebouwen die het gewicht kunnen dragen. Met een systeem van sensoren en kleppen wordt bepaald hoeveel water er op een dak vastgehouden kan worden. Terwijl de sensoren het waterpeil meten, reageren de kleppen op weersvoorspellingen en gaan ze op het juiste moment open en dicht.
Die “blauw-groene” daken worden door de stad geïnstalleerd in de Amsterdamse wijken die het meest kwetsbaar zijn voor overstromingen, vooral tijdens de wintermaanden. De daken maken deel uit van een waterbeheer dat de algemene aanpak van dijken en sluizen versterkt.
5. Bellenschermen in rivierlopen
Als antwoord op de droogte van 2022 testte Nederland innovatieve oplossingen, zoals een “bellenscherm” dat zoet en zout water scheidt in rivieren, om stijgend zeewater en bodemverzilting tegen te gaan. Dat bellenscherm wordt gecreëerd door een eenvoudige geperforeerde pijp op de bodem van de rivier die luchtbellen verspreidt die het zoute water blokkeren.
Het idee is onder andere ontwikkeld door het project “The Great Bubble Barrier”, dat plasticvervuiling in water bestrijdt: de bubbels maken het mogelijk om plastic beter op te vangen. Al in 2019 plaatste Rijkswaterstaat, de openbare instelling verantwoordelijk voor waterbeheer, twee bellenschermen in de noordelijke sluis van IJmuiden om verzilting van het Amsterdam-Rijnkanaal tegen te gaan.
6. Enorme ondergrondse regenwaterreservoirs
Een andere oplossing die al door grote steden is getest: meer instrumenten inzetten om regenwater vast te houden. In Rotterdam is in 2018 een enorme ondergrondse waterbuffer gebouwd. Daarmee kan het Sparta stadion 15 miljoen liter per jaar besparen en ook de grasmat tegen lagere kosten besproeien. In Apeldoorn is ook een cisterne aangelegd, een ondergrondse wateropslag die 200.000 liter regenwater kan opslaan. Dat water wordt gebruikt voor om bomen en planten in de binnenstad te sproeien.
7. Rivierlopen hertekenen
Klimaatverandering brengt ook meer neerslag met zich mee waardoor rivieren aanzwellen. Grote riveren doorkruisen het land: de Maas en de Schelde vanuit België en Frankrijk, de Rijn vanuit Duitsland.
Een project dat tussen 2013 en 2017 werd uitgevoerd in Nijmegen, een stad die in 1993 en 1995 werd getroffen door overstromingen, maakte het mogelijk om een nieuwe arm van de Waal, zelf een zijrivier van de Rijn, vorm te geven en preventief de bedding te verbreden. Via het nationale programma Ruimte voor de rivieren, gelanceerd in 2006, zijn maar liefst 34 rivieren opnieuw ingericht. Die aanpak wekte internationale belangstelling: buitenlandse delegaties bezoeken de regio en Canada is begonnen de techniek toe te passen.
8. Zand pompen om kusten te versterken
De stijging van de zeespiegel is een zaak van levensbelang voor Nederland, dat voor een derde onder de zeespiegel ligt, en in dat gebied situeert zich tweederde van de economische activiteit. In 2100 kan de zeespiegel met 100 tot 120 cm stijgen, voorspellen experts, onder andere van het nationale Deltaprogramma. Naast de 22.500 km aan dijken die in het land voortdurend worden onderzocht en gerenoveerd, is de techniek die bekend staat als de zandmotor wijdverspreid.
Hierbij wordt zand offshore gepompt om het langs de kust op te hopen (zandsuppletie) en zo de kusterosie veroorzaakt door stijgend water tegen te gaan. De techniek heeft zich al bewezen om Den Haag te beschermen, en stelt Rotterdam in staat om zijn handelshaven uit te breiden. Zo is er zo’n 2.000 hectare op zee gewonnen, langs een vier kilometer lange dijk.
9. Zonne-energie op volle kracht …
Zonnepanelen zijn eerder de regel dan de uitzondering: 35% van de eigenaren heeft ze op hun dak geplaatst. Ook 16% van de sociale woningen is voorzien van zonnepanelen, volgens gegevens van Dutch New Research.
In totaal liggen er al zonnepanelen op 2 miljoen woningen. Door ruimtegebrek op het land, staan er 500.000 zonnepanelen op drijvende platformen, op een totaal van 48 miljoen geïnstalleerde zonnepanelen.
10. … en ook windmolens
Windmolens leveren 18% van de lokaal opgewekte elektriciteit in Nederland. In tegenstelling tot de Duitse opinie, vindt tweederde van de Nederlanders dat er meer windmolens moeten worden geïnstalleerd, maar wel niet in woonwijken.
Hernieuwbare energiebronnen, inclusief waterkracht, zijn goed voor bijna 40% van de energieproductie in Nederland, een niveau dat in 2030 tot 70% moet zijn gestegen. Door energie-import droeg hernieuwbare energie in 2022 maar voor 15% bij aan het eindverbruik van elektriciteit, vergeleken met een Europees gemiddelde van bijna 22%.
Opname van een organisatie in de Benelux reeks “SDG-Actors” van het Regionaal Informatiecentrum van de Verenigde Naties (UNRIC) weerspiegelt op geen enkele manier de standpunten van UNRIC en impliceert de goedkeuring ervan niet.