Zien we binnenkort meer plastic dan vissen in de oceanen? Er zit plastic in ons voedsel, en elk jaar worden tonnen afval gegenereerd … Plasticvervuiling is een wereldwijde plaag.
De Wereldmilieudag van dit jaar (5 juni) – de 50e op rij – richt zich op die crisis en stelt oplossingen voor.
Hier zijn zes feiten over plastic, een materiaal dat deel uitmaakt van ons dagelijkse leven met aanzienlijke gevolgen, niet alleen voor dieren, maar ook voor het klimaat en onze gezondheid.
1. Plastic afval kan tot 1000 jaar nodig hebben om af te breken
Betaalbaar, duurzaam en flexibel, plastic is alomtegenwoordig in ons moderne leven, of het nu gaat om verpakkingen, kleding of schoonheidsproducten. Het wordt echter op grote schaal weggegooid: jaarlijks belanden meer dan 280 miljoen ton plastic producten van korte levensduur bij het afval.
Wereldwijd gaat 46% van het plastic afval naar stortplaatsen, maar 22% wordt slecht beheerd en wordt zwerfvuil.
In tegenstelling tot andere materialen is plastic niet biologisch afbreekbaar. Het kan tot 1000 jaar duren om af te breken en het afval hoopt zich op. Die vervuiling verstikt het zeeleven, beschadigt de bodem, vergiftigt het grondwater, en kan ernstige gevolgen hebben voor onze gezondheid.
2. Plastic draagt bij aan de klimaatcrisis
De productie van plastic is een van de meest energie-intensieve productieprocessen ter wereld. Het materiaal is gemaakt van fossiele brandstoffen zoals ruwe olie, die door hitte en andere additieven worden omgezet in polymeer. In 2019 genereerde plastic 1,8 miljard ton broeikasgasemissies, of 3,4% van het wereldwijde totaal.
3. Belangrijkste verantwoordelijken: de verpakkingssector, landbouw en mode
De verpakkingssector is de grootste oorzaak van plastic afval voor eenmalig gebruik ter wereld. Ongeveer 36% van alle geproduceerde plastic wordt gebruikt in verpakkingen, zoals plastic voedsel- en drankverpakkingen voor eenmalig gebruik, waarvan 85% op stortplaatsen terechtkomt of verkeerd wordt gerecycleerd.
Landbouw is een andere sector waar plastic alomtegenwoordig is: het wordt gebruikt in alles, van zaadomhulsels tot plastic folielaag. De visserijsector is een ook belangrijke bron. Uit recent onderzoek blijkt dat alleen al door industrieel vistuig meer dan 100 miljoen pond plastic in de oceanen wordt gedumpt. De mode-industrie is een andere grote gebruiker van plastic. Ongeveer 60% van de materialen die worden gebruikt bij de vervaardiging van kleding is plastic, waaronder polyester, acryl en nylon.
4. Jaarlijks belanden 500.000 ton plastic microvezels in de oceanen
Microplastics zijn kleine stukjes plastic tot 5 mm groot. Ze zijn afkomstig komen van allerlei producten, van banden tot schoonheidsproducten, die microbeads bevatten, kleine deeltjes die worden gebruikt als exfolianten. Synthetische stoffen zijn een andere belangrijke bron. Elke keer wanneer kleding wordt gewassen, komen kleine plastic vezels (of microvezels) vrij, dat is ook een vorm van microplastics. Daardoor komen elk jaar ongeveer 500.000 ton plastic microvezels in de oceanen terecht, het equivalent van bijna 3 miljard polyester hemden.
5. Er bestaat een resolutie die een einde moet maken aan plasticvervuiling
In 2022 namen de lidstaten van de Verenigde Naties een resolutie aan om een einde te maken aan plasticvervuiling. Een intergouvernementaal onderhandelingscomité ontwikkelt momenteel een juridisch bindend instrument tegen plasticvervuiling, met als doel het tegen eind 2024 af te ronden. De discussies spitsten zich toe op maatregelen die rekening houden met de gehele levenscyclus van plastic, van extractie en productontwerp tot afvalproductie en -beheer, waardoor afval wordt geëlimineerd voordat het wordt gecreëerd, als onderdeel van een bloeiende circulaire economie.
6. Een circulaire economie van plastic als oplossing
De huidige toezeggingen van overheden en het bedrijfsleven zijn niet voldoende. Om de plasticvervuilingscrisis effectief aan te pakken, is systeemverandering nodig. Dat betekent dat we van de huidige lineaire economie van plastic, gericht op de productie, het gebruik en de verwijdering van het materiaal, naar een circulaire economie van plastic gaan, waarbij het geproduceerde plastic zo lang mogelijk in de economie op zijn hoogste waarde wordt gehouden.
Wat kunnen we doen?
Op nationaal niveau
Landen moeten innovatie aanmoedigen en bedrijven stimuleren om geen onnodig plastic te gebruiken of produceren. Er zijn belastingen nodig om de productie of het gebruik van plastic voor eenmalig gebruik te ontmoedigen, terwijl belastingvoordelen, subsidies en andere belastingprikkels moeten worden ingevoerd om alternatieven, zoals herbruikbare producten, aan te moedigen.
Ook de infrastructuur voor afvalbeheer moet worden verbeterd. Regeringen kunnen ook deelnemen aan het intergouvernementeel onderhandelingscomité om een juridisch bindend instrument te creëren dat plasticvervuiling aanpakt, ook in het mariene milieu.
Op individueel vlak
Hoewel de plasticvervuilingscrisis een systeemhervorming vereist, kunnen jouw individuele keuzes ook een verschil maken. Daarbij hoort bijvoorbeeld gedragsverandering om plastic wegwerpproducten zoveel mogelijk te vermijden. Als plastic producten onvermijdelijk zijn, moeten ze worden hergebruikt of omgezet totdat ze niet meer kunnen worden herbruikt, waarna ze moeten worden gerecycleerd of op de juiste manier moeten worden verwijderd.
Neem je boodschappentas naar de supermarkt en probeer, indien mogelijk, om lokaal geproduceerd en seizoensgebonden voedsel te kopen dat minder verpakkingen voor transport vereist.
Een van de belangrijkste acties die je kan ondernemen, is ervoor zorgen dat je stem wordt gehoord door met lokale vertegenwoordigers te praten over het belang van het probleem of bedrijven te ondersteunen die werken aan het verminderen van plastic producten voor eenmalig gebruik in hun toeleveringsketens. Burgers kunnen ook hun steun uiten op sociale netwerken.
Voor meer informatie over hoe je kan bijdragen, is er de praktische gids “Aanpak plasticvervuiling“.
Artikel aangepast op basis van “Alles wat je moet weten over plasticvervuiling“
Meer informatie:
- Olympisch zeilster Emma Plasschaert strijdt voor een plasticvrije zee
- Strijd tegen plasticvervuiling in oceanen moet beter