COP28 eindigde op 13 december, na intense onderhandelingen over de slotverklaring, die leidden tot een slottekst die als “historisch” wordt bestempeld over de “transitie weg van fossiele brandstoffen”.
Een overwinning voor het multilateralisme, maar ook voor de Europese diplomatie. De Europese Unie (EU) verzette zich namelijk samen met de Verenigde Staten en de Alliantie van Kleine Eilandstaten op 12 december tegen de eerste versie van de slotverklaring. Die verklaring werd “onaanvaardbaar” geacht omdat de ze opriep tot “de vermindering van het verbruik en de productie van fossiele brandstoffen”, zonder vermelding van het einde van het fossiele brandstoftijdperk.
Eén van de belangrijkste beoogde maatregelen is een verdrievoudiging van de wereldwijde capaciteit voor hernieuwbare energie tegen 2030, een doelstelling die 116 partijen onderschreven tijdens COP28 – zonder China, India en Rusland.
Afgezien van het historische einde, wat zijn de belangrijkste lessen die we kunnen leren van ’s werelds grootste internationale klimaatconferentie, waarop 197 landen en de EU vertegenwoordigd waren en meer dan 70.000 deelnemers aanwezig? Een terugblik op de hoogtepunten, kerncijfers en citaten van COP28.
1 – Vanaf dag één: de oprichting van een “verlies- en schadefonds”
Dat fonds, waarover tijdens COP27 werd onderhandeld, moet de meest kwetsbare landen ondersteunen bij klimaatrampen. Het fonds is een grote stap voorwaarts en een “goede start” voor COP28, volgens Simon Stiell, de topman van de VN-Klimaatorganisatie UNFCCC. Het fonds ontving toezeggingen van overheden ter waarde van 792 miljoen dollar.
2 – Het is officieel: 2023, het warmste jaar ooit
In de eerste dagen van COP28 volgden berichten elkaar op over de verslechtering van de klimaattoestand. Europese Copernicus-wetenschappers en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) waarschuwden voor de absolute temperatuurrecords die in 2023 werden bereikt, met 1,40°C boven het pre-industriële gemiddelde (1850-1900).
Het afgelopen decennium was het warmste ooit geregistreerd, een trend gevoed door de “uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten”, volgens het hoofd van de WMO. De urgentie is zo groot, en steeds zichtbaarder met zelfs smeltende ijskappen, dat de VN-baas vóór COP28 pleitte voor een “volledige” uitfasering van fossiele brandstoffen.
3 – Inzet van oliemaatschappijen onvoldoende
Dat belangrijke onderwerp was alomtegenwoordig. Daarom werd ook één van de eerste toezeggingen die 50 oliemaatschappijen op 2 december in Dubai aankondigden om de methaanuitstoot van hun activiteiten tegen 2030 tot nul te herleiden, door António Guterres als onvoldoende beschouwd: “De fossiele-brandstofindustrie begint eindelijk wakker te worden, maar de gemaakte beloften gaan duidelijk niet ver genoeg”, zei de VN-Secretaris-Generaal.
4 – Een verklaring over voedselsystemen ondertekend door 134 landen
Een primeur in de geschiedenis van de COPs: de verklaring van 134 landen op 1 december om de klimaateffecten van de agrovoedingsindustrie aan te pakken.
Die landen vertegenwoordigen 5,7 miljard mensen, 70% van het geconsumeerde voedsel en 76% van de geproduceerde emissies door het wereldwijde voedselsysteem. De verklaring vermeldt echter geen cijferdoelstellingen en gaat niet over de veestapel, merken waarnemers op.
5 – Een groep van 22 landen roept op tot een verdrievoudiging van kernenergie
Op 2 december ondertekenden Frankrijk, Nederland, de Verenigde Staten, Canada en Japan als één van de 22 landen een verklaring die oproept om de productiecapaciteit van kernenergie tussen 2020 en 2050 te verdrievoudigen en zo de afhankelijkheid van olie, gas en kolen te verminderen.
Elf van die 22 landen zijn EU-lidstaten: Bulgarije, Finland, Frankrijk, Hongarije, Nederland, Polen, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Tsjechië en Zweden.
6 – 60 landen zetten zich in om airconditioning te verminderen
Een ander aspect van klimaatactie is de koel- en airconditioningssector, die steeds meer broeikasgasemissies uitstoot (7% van het wereldtotaal) naarmate de temperatuur stijgt.
Van de 60 landen die de nieuwe verbintenis hebben ondertekend om die uitstoot tegen 2050 te verminderen, zijn de Verenigde Staten, Canada en Kenia zich bewust van de groeiende nood aan luchtkoeling, die naar verwachting tegen 2050 zal verdrievoudigen.
7 – 35 landen beloven schone waterstofcertificaten te erkennen
Een doorbraak op 6 december: 35 landen, waaronder Nederland en België, sluiten een akkoord om schone waterstofcertificaten wederzijds te erkennen. Die doorbraak maakt grensoverschrijdende stromen over lange afstanden van koolstofarme waterstof, geproduceerd via hernieuwbare energieën, mogelijk.
8 – Een compromis in het slotakkoord
De druk op de olieproducerende en -exporterende landen en op COP28 voorzitter Sultan Al-Jaber om de noodzakelijk uitstap uit fossiele brandstoffen te erkennen was groot. Die fossiele brandstoffen zijn verantwoordelijk voor 80% van de opwarming van de aarde.
Dat leidde tot een compromis op 13 december, ondanks eerdere verklaringen van Saoedi-Arabië waarin er “absoluut geen” sprake van was om dat punt op te nemen. De uiteindelijke tekst benadrukt wel de noodzaak van een “transitie weg van fossiele brandstoffen”. Een “historische beslissing om de klimaatactie te versnellen”, verklaarde Sultan Al-Jaber na een lang applaus van de afgevaardigden.
9 – COP28 in kerncijfers
- Meer dan 56 miljoen mensen hebben in 2022 hongergeleden als gevolg van extreme weersomstandigheden, volgens de VN.
- Bijna een derde van de wereldbevolking zou volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) tegen 2090 kunnen worden blootgesteld aan hittegolven, d.w.z. meer dan 2,8 miljard mensen.
- In 2022 overschreed de wereldwijde gemiddelde CO2-concentratie voor het eerst het pre-industriële niveau met 50%, en het bleef stijgen in 2023, volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO).
- Bijna 7000 miljard dollar aan publieke en private financiering – ofwel 7% van het mondiale BBP – wordt elk jaar besteed aan activiteiten met een negatief effect op de natuur die de klimaatverandering rechtstreeks aanwakkeren. Dat is ongeveer 30 keer het bedrag dat jaarlijks wordt besteed aan op natuur gebaseerde oplossingen, volgens een rapport van het VN-Milieuprogramma (UNEP) dat tijdens COP28 werd gepubliceerd.
10 – Eindcitaat COP28
- “Aan iedereen die zich verzette tegen een duidelijke verwijzing naar de geleidelijke uitbanning van fossiele brandstoffen in de COP28-tekst, wil ik zeggen dat die uitfasering onvermijdelijk is, of ze dat nu leuk vinden of niet. Laten we hopen dat het niet te laat is.” António Guterres, VN-baas, 13 december 2023.
Nuttige links: